Mε αφορμή το συνέδριο που έγινε στην Καβάλα και αφορούσε τη συνάντηση χριστιανών και μουσουλμάνων θεολόγων, όσον αφορά το μάθημα των Θρησκευτικών, ο θεολόγος Σταύρος Γιαγκάζογλου, σύμβουλος του υπουργείου Παιδείας και προϊστάμενος του Γραφείου Α του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής, εισάγει τον όρο "θρησκευτικός γραμματισμός" και αναφέρεται στα νέα προγράμματα του υπουργείου Παιδείας για το μάθημα των Θρησκευτικών.
Ο Στ. Γιαγκάζογλου σημειώνει ότι η έννοια του θρησκευτικού γραμματισμού απέχει πολύ από τη λογική της κατήχησης και ξεκαθαρίζει ευθύς εξ αρχής ότι η θρησκευτική εκπαίδευση είναι αναγκαία και παραπέμπει στα προβλήματα "θρησκευτικής αγνωσίας" που υπάρχουν στο γαλλικό εκπαιδευτικό σύστημα. Ταυτόχρονα τονίζει ότι μετά το χτύπημα στους Δίδυμους Πύργους έχει δοθεί μεγάλη ώθηση στο μάθημα των Θρησκευτικών στις χώρες της Ευρώπης. Αναφερόμενος ειδικά στη Θράκη, λέει πως το μάθημα των Θρησκευτικών θα περιλαμβάνει πλέον και τους μαθητές της μειονότητας.
Σύμφωνα με τον Στ. Γιαγκάζογλου το μάθημα των Θρησκευτικών θα περιλαμβάνει νέα, ανοιχτά προγράμματα σπουδών για το μάθημα του Ισλάμ, σε διάλογο με την Ορθοδοξία ως κεντρική θρησκευτική παράδοση στην Ελλάδα, αλλά και τις άλλες θρησκευτικές παραδόσεις, όπως και κατάλληλα βιβλία και επιμορφωμένους εκπαιδευτικούς που θα προκύψουν και από την ίδρυση κατεύθυνσης ισλαμικών σπουδών στη Θεολογική Σχολή του ΑΠΘ.
Συνέντευξη στον Σταμάτη ΣΑΚΕΛΛΙΩΝ
* Ο θρησκευτικός γραμματισμός στο σχολείο δεν είναι κατήχηση και προπαγάνδα.
Δεν νοείται ταυτότητα πολίτη χωρίς να έχει θρησκευτική συγκρότηση, σημειώνει ο Γιαγκάζογλου. Αυτό σημαίνει ότι ο εγγράμματος άνθρωπος δεν θα είναι ανοχύρωτος στο μέλλον. Θα έχει ξεκλειδώσει, μ' έναν κριτικό και ερμηνευτικό τρόπο, τον ρόλο των θρησκειών, τον ρόλο της δικής του ταυτότητας, θρησκευτικής ή μη, τι λένε και πώς συνδέονται οι άλλες θρησκείες. Έτσι θα γίνει πολίτης τόσο της χώρας του όσο του κόσμου.
Όπως έχουμε τον γλωσσικό γραμματισμό, τον ιστορικό γραμματισμό, έτσι πρέπει να έχουμε και τον θρησκευτικό. Αυτό κάνει ο θρησκευτικός γραμματισμός, δεν είναι κατήχηση, δεν είναι θρησκευτική προπαγάνδα. Άλλωστε αυτό δεν θα μπορούσε να γίνει στον δημόσιο χώρο του σχολείου. Το σχολείο υπάρχει για να μορφώσει, να δώσει στοιχεία γνώσεων, αλλά και πολιτισμού που νοηματοδοτεί την ταυτότητα και την ετερότητα των μαθητών του.
* Χρειαζόμαστε νέα, ανοιχτά προγράμματα σπουδών για το μάθημα του Ισλάμ, κατάλληλα βιβλία, κατάλληλους εκπαιδευτικούς.
Κατ' αρχάς γίνονται και νομοθετικά βήματα προς αυτή την κατεύθυνση. Ήδη το ότι έχουμε φτιάξει νέα προγράμματα για το μάθημα των Θρησκευτικών στο δημοτικό, στο γυμνάσιο και στο λύκειο, τα οποία είναι έτοιμα να εφαρμοστούν, δείχνει ότι έχουμε ετοιμαστεί. Δεύτερον, από την έλλειψη μαθήματος για τους μουσουλμάνους μαθητές της Δυτικής Θράκης περνάμε στη δημιουργία της δυνατότητας αυτής και ήδη τα πρώτα βήματα επιμόρφωσης έχουν γίνει πράξη.
Αυτό, όμως, δεν μπορεί να μείνει σε αυτή την εμβρυακή κατάσταση. Πρέπει να πάμε σε προγράμματα σπουδών για τα δημόσια σχολεία, όπου οι μουσουλμάνοι μαθητές δεν θα κάνουν κατηχητικό μουσουλμανικό μάθημα. Θα κάνουν κι αυτοί ένα ολοκληρωμένο μάθημα θρησκευτικού γραμματισμού. Κατά κύριο λόγο, δηλαδή, η τοπική θρησκευτική (μουσουλμανική) παράδοση, η χριστιανική και η ιουδαϊκή παράδοση, αλλά και οι άλλες θρησκείες. Αυτό το νόημα έχει το μάθημα του Ισλάμ στα δημόσια σχολεία.
Το υπουργείο Παιδείας δεν θέτει νησίδες ισλαμικής κατήχησης στα δημόσια σχολεία. Άρα χρειαζόμαστε νέα, ανοιχτά προγράμματα σπουδών για το μάθημα των Θρησκευτικών που αφορούν το Ισλάμ, κατάλληλα βιβλία, κατάλληλους και σωστά επιμορφωμένους εκπαιδευτικούς. Εξ ου και η προοπτική ίδρυσης κατεύθυνσης ισλαμικών σπουδών στη Θεολογική Σχολή του ΑΠΘ με πολλά παιδαγωγικά μαθήματα.
* Στη μειονότητα χρωστάμε.
Η Ελλάδα θα σκεφτεί, έτσι, σοβαρά τόσο την εκπαίδευση των μουσουλμανοπαίδων γενικότερα όσο και τη θρησκευτική τους εκπαίδευση, και όχι μόνο τη γλωσσική. Είναι ένα φιλόδοξο πρόγραμμα και αργήσαμε δεκαετίες να το υλοποιήσουμε, αλλά εν τέλει ξεκινήσαμε. Αυτή η πορεία θέλει ενδυνάμωση και προοπτική. Αυτοί που κρατούν επιφυλακτική στάση γρήγορα θα δουν ότι τα πράγματα δεν είναι όπως φοβούνται. Εκείνοι που είναι κλειστοί σε αυτό το άνοιγμα για ιδεολογικούς λόγους μάλλον δεν έχουν καταλάβει περί τίνος πρόκειται.
Εμείς δεν θέλουμε μια μειονότητα η οποία θα κλείνεται στην εσωστρέφειά της, θα είναι ξένο σώμα και θα άγεται και θα φέρεται. Θέλουμε την εκπαίδευσή της να την αναλάβει σοβαρά η ελληνική πολιτεία. Της το οφείλουμε. Αν η ελληνική πολιτεία έχει την εποπτεία, τότε οι μουσουλμάνοι Έλληνες πολίτες θα καταλάβουν ότι η χώρα στην οποία ζουν είναι αυτή η οποία ενδιαφέρεται και υποστηρίζει υπεύθυνα με επιστημονικό και παιδαγωγικό τρόπο την εκπαίδευσή τους.
Πρώτα απ' όλα, υπάρχει ένα γλωσσικό πρόβλημα. Η συνεννόηση είναι πολύ δύσκολη και αυτό γιατί περάσαμε δεκαετίες εσωστρέφειας και γλωσσικής ακοινωνησίας. Πρέπει να εργαστούμε πάνω σε αυτό. Αν σε αυτό το ζήτημα δεν φτάσουμε σε ένα επιθυμητό σημείο, δεν θα μπορούμε να καταλαβαινόμαστε. Δεύτερον, το θέμα δεν είναι να κάνουμε ισλαμική κατήχηση, αλλά ένα σοβαρό μάθημα το οποίο θα στέκεται μορφωτικά και θα εξυπηρετεί τους στόχους του δημόσιου σχολείου.
Για να καταλάβουν όλοι ότι αυτό δεν κρύβει κινδύνους, ότι δεν τους αφαιρεί κάτι από τη θρησκευτική τους ταυτότητα, αλλά τη δυναμώνει, πρέπει να τους δώσουμε χρόνο, να συνεργαστούμε, να τους στηρίξουμε και να υπάρχει διάλογος. Αφού γίνει αυτή η πορεία, θα φτάσουν σε τέτοιο επίπεδο ώστε πλέον μελλοντικά από το πανεπιστήμιο και από την κοινότητα των μουσουλμάνων θα προκύπτουν οι ιεροδιδάσκαλοι, οι εκπαιδευτικοί ή σχολικοί σύμβουλοι, οι άνθρωποι που θα έχουν κάνει εξειδικευμένες σπουδές και, συνεπώς, θα μπορούν να συμμετέχουν σε εκπόνηση προγραμμάτων σπουδών.
Πρόκειται για την ειρηνική συμβίωση, για τον διάλογο με σύγχρονους όρους και στο σήμερα, κουβαλώντας βεβαίως όλο το κοινό παρελθόν, αλλά μεταφράζοντας και μετασχηματίζοντάς το σε δύναμη και θέληση δημιουργικής συμβίωσης για να πάμε μπροστά. Αν αυτό κερδηθεί, θα είναι το μεγάλο πλεονέκτημα της Θράκης σε όλον τον ευρωπαϊκό χώρο.
