logkair

Πανελλήνιος Θεολογικός Σύνδεσμος "ΚΑΙΡΟΣ"

Ελ. Βενιζέλου 59Α, Τ.Κ. 15561 ΧΟΛΑΡΓΟΣ

Ιστοσελίδα:http://www.kairosnet.gr

E-Mail:kairos.theologoi@gmail.com & kairosnet.gr@gmail.com

 

30 Οκτωβρίου 2024

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ

Για ακόμα μια φορά η εκπαιδευτική κοινότητα καλείται να διαχειριστεί ένα περιστατικό ακραίας και ανέριστης ρητορικής. Η περίπτωση του συναδέλφου εκπαιδευτικού που σε Γυμνάσιο του Λαυρίου, κατά την ώρα του μαθήματος των Θρησκευτικών, μοίρασε φυλλάδιο με ομοφοβικές αναφορές είναι αντίθετη στη φυσιογνωμία, τον χαρακτήρα και τους σκοπούς του μαθήματος. Το μάθημα των Θρησκευτικών και ειδικότερα τα Νέα Προγράμματα Σπουδών, που εδώ και δύο δεκαετίες εφαρμόζονται στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση, με τις όποιες αλλαγές που έχουν γίνει, είναι μάθημα ελευθερίας, δημοκρατίας, σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και γόνιμου διαλόγου αλληλογνωριμίας όλων ανεξαιρέτως των μαθητών/τριών, οποιασδήποτε ιδεολογικής, πολιτισμικής και θρησκευτικής ταυτότητας.

Ο Πανελλήνιος Θεολογικός Σύνδεσμος «ΚΑΙΡΟΣ» για την αναβάθμιση της Θρησκευτικής Εκπαίδευσης, αγωνίζεται και προτάσσει τον ανθρωπιστικό και πολιτιστικό χαρακτήρα του μαθήματος των Θρησκευτικών και αόκνως μεριμνά για τη θεολογική και παιδαγωγική αξία του. Στο συγκεκριμένο ζήτημα, όπως και σε άλλα παρόμοια, ακολουθεί τις αποφάσεις της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου (Κρήτη 2016), καθώς και τις αποφάσεις της Ι. Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος για τον σεβασμό προς το ανθρώπινο πρόσωπο. Ενδιαφέρεται, επίσης, για την ανάδειξη του σεβασμού κάθε θρησκευτικής και πολιτισμικής πολυφωνίας και ετερότητας. Συμμερίζεται, τέλος, τη θέση του ΥΠΑΙΘΑ, ότι: «Τα σχολεία είναι χώροι εκπαίδευσης, φιλίας, σεβασμού και αλληλεγγύης. Η εκπαιδευτική κοινότητα οφείλει να σέβεται και να προωθεί αυτές τις αρχές».

 

Για το Διοικητικό Συμβούλιο

 

Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ

Παναγιωτόπουλος Πέτρος

Καθηγητής ΑΠΘ

 

Ο ΓΕΝΙΚΟΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ

Καλαμάτας Αθανάσιος

Δρ Θεολογίας ΑΠΘ

Η Ευρωπαϊκή Ακαδημία Θρησκευτικών Επιστημών είναι ένας ανεξάρτητος φορέας που προάγει τη μελέτη, την έρευνα και τη διεπιστημονική συνεργασία σε θέματα που αφορούν τη θρησκεία και τις αλληλεπιδράσεις της με κοινωνικά, πολιτιστικά και πολιτικά ζητήματα. Σκοπό έχει τη δημιουργία ενός ασφαλούς και ανοιχτού χώρου για ακαδημαϊκό διάλογο, ανάλυση και ανταλλαγή ιδεών. Το ετήσιο συνέδριό της αποτελεί μια σημαντική ευκαιρία συνάντησης, όπου ερευνητές από διάφορους επιστημονικούς τομείς προσκαλούνται να παρουσιάσουν την έρευνά τους και να συμβάλλουν στον επιστημονικό διάλογο.
Η Ακαδημία, εκτός από την ενθάρρυνση και στήριξη νέων ερευνητών, διασυνδέει ακαδημαϊκούς, υπεύθυνους χάραξης πολιτικής, την κοινωνία των πολιτών και θρησκευτικές κοινότητες. Μέσα από τη δημιουργία ερευνητικού αντίκτυπου, ενισχύει την καινοτομία και τη μεταφορά γνώσης. Επιπλέον, παρέχει μια πλατφόρμα για τους ερευνητές να ανταλλάξουν ιδέες, να συνεργαστούν και να εξελίξουν την έρευνά τους.
Το επόμενο συνέδριο της Ακαδημίας θα διεξαχθεί στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης, από τις 8 έως τις 12 Ιουλίου 2025. Καλούμε όλους τους συναδέλφους που ενδιαφέρονται να υποβάλουν συμμετοχή και να μοιραστούν την έρευνά τους με την ευρύτερη ακαδημαϊκή κοινότητα.

Συνέδριο Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Θρησκευτικών Επιστημών

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ
gjre

Το περιοδικό ΕλΘΕ (Ελληνική Έκδοση για τη Θρησκευτική Εκπαίδευση) / GjRE (Greek Journal of Religious Education) είναι μία διεθνής επιστημονική περιοδική έκδοση με αξιολόγηση (peer-review) που έχει έδρα στην Ελλάδα και ανήκει στον Πανελλήνιο Θεολογικό Σύνδεσμο «ΚΑΙΡΟΣ -για την αναβάθμιση της θρησκευτικής εκπαίδευσης». Δημοσιεύει άρθρα στην ελληνική και την αγγλική γλώσσα σχετικά με την Θρησκευτική Εκπαίδευση, την Παιδαγωγική και τη Θεολογία.

περισσότερα...

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΓΙΑ ΤΑ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ

Θ.Ε. Β.1 «Μπορούν οι άνθρωποι να εικονίζουν τον Θεό;»

[2ο δίωρο: ................. ... / ... / 2016]

Θ.Ε. Β.1 «Μπορούν οι άνθρωποι να εικονίζουν τον Θεό;»

ΙΙ.       Η απεικόνιση του Θεού στον Χριστιανισμό

 

Α. Ο κίνδυνος των ειδώλων στην Καινή Διαθήκη   

α. Α΄ Ιω 5, 21 - Διάβασε το παρακάτω κείμενο και προσπάθησε να εξηγήσεις γιατί ο Ιησούς Χριστός είναι το κριτήριο για τη διάκριση του αληθινού θεού από τα είδωλα.

πρωτότυπο μετάφραση
20 οδαμεν δ τι υἱὸς το Θεοκει κα δδωκεν μν δινοιαν να γινσκωμεν τν ληθινν· κασμεν ν τ ληθιν, ν τ υἱῷ ατο ᾿Ιησο Χριστ. οτς στιν ληθινς Θες κα ζω αἰώνιος. 21 Τεκνα, φυλξατε αυτος π τν εδλων· μν. 20 Ξέρουμε πως ο Υιός του Θεού ήρθε και μας έδωσε την πνευματική δύναμη για να γνωρίσουμε τον αληθινό Θεό. Είμαστε ενωμένοι με τον αληθινό Θεό μέσω του Υιού του, του Ιησού Χριστού. Αυτός είναι ο αληθινός Θεός, αυτός είναι η αιώνια ζωή. 21 Παιδιά μου, φυλαχτείτε από τους ψεύτικους θεούς. Αμήν.

......................................................................................................................

......................................................................................................................

......................................................................................................................

Β. Οι πρώτες εικόνες της Εκκλησίας

 

 α. Η αχειροποίητη εικόνα του Χριστού στον βασιλιά της Έδεσσας Άβγαρο

mantkair «Ο βασιλιάς της Έδεσσας, Άβγαρος, ήταν λεπρός. Άκουσε για τα θαύματα του Χριστού και έστειλε προς Αυτόν τον αρχειοφύλακά του, Ανανία, με επιστολές στις οποίες παρακαλούσε τον Χριστό να πάει στην Έδεσσα να τον θεραπεύσει. Ο Ανανίας ήταν ζωγράφος, γι’ αυτό ο Άβγαρος τον επιφόρτισε να φτιάξει το πορτραίτο του Σωτήρα σε περίπτωση που ο Χριστός αρνιόταν να πάει. Ο Ανανίας βρήκε τον Χριστό περιστοιχισμένο από ένα μεγάλο πλήθος και δεν μπορούσε να τον πλησιάσει. Γι’ αυτό ανέβηκε σ’ ένα βράχο από όπου μπορούσε να τον βλέπει καλύτερα. Προσπάθησε να φτιάξει ένα πορτραίτο του Σωτήρα, αλλά δεν μπορούσε «εξ αιτίας της απερίγραπτης δόξας του προσώπου Του, το οποίο άλλαζε συνεχώς μορφή». Βλέποντας ο Χριστός ότι ο Ανανίας ήθελε να φτιάξει το πορτραίτο Του, ζήτησε νερό, νίφτηκε, σκούπισε το πρόσωπο Του σ’ ένα κομμάτι λινό ύφασμα, και τα χαρακτηριστικά του έμειναν αποτυπωμένα σ’ αυτό το λινό ύφασμα. Είναι γι’ αυτό που η εικόνα αυτή είναι επίσης γνωστή με το όνομα «Μανδήλιον».                                                                          [Μηναίο Αυγούστου]

prpankai β.Οι πρώτες εικόνες της Παναγίας από τον ευαγγελιστή Λουκά. Δομήνικου Θεοτοκόπουλου- Artful thinking, Μοτίβo έντεχνου συλλογισμού «Βλέπω, σκέφτομαι, αναρωτιέμαι». Υπάρχουν τρία βασικά ερωτήματα για αυτό το μοτίβο:

1. Τι βλέπεις;        

......................................................................................................................

......................................................................................................................

......................................................................................................................

2. Τι σκέφτεσαι γι’ αυτό που βλέπεις;

......................................................................................................................

......................................................................................................................

......................................................................................................................

3. Τι είναι αυτό που σε κάνει να αναρωτιέσαι;

......................................................................................................................

......................................................................................................................

......................................................................................................................

γ. Πρωτοχριστιανικά εικονίδια και χαράξεις - Παρουσίαση. Καταγράψτε τα σύμβολα που βλέπετε και την ερμηνεία / σημασία τους:

 s1kai σύμβολα ερμηνεία / σημασία
   
 s2kai    
 s3kai    
 s4kai    
 s5kai    

 

Γ.Εικονομαχία: Οι πιστοί ερίζουν για τις εικόνες: Εικονόφιλοι και εικονομάχοι

 

α. Μια ιστορία από την Αίγυπτο του 3ου μ.Χ. αιώνα για τον μοναχό Σαραπίωνα

sarkai Ο μοναχός Σαραπίων έπεσε στην κακοδοξία των «νθρωπομορφιτν», οι οποίοι εθεωρούντο από τον κύκλο του Ωριγένη «πλοϊκοί, τραχες καὶ γροκοι μοναχοί». Η “κακοδοξία” των ανθρωπομορφιτών συνίστατο στο ότι «συνήθιζαν κατὰ τν ρα τς προσευχς νὰ θέτουν μπροστ [στο νου] τους μιὰ νθρωπομορφικὴ εκόνα τοῦ Θεο». «Γιὰ νὰ συγκεντρώσουν, δηλαδ, τν προσοχὴ τους στν προσευχὴ καὶ νὰ γνωρίζουν “ποιν λατρεύουν”, χρησιμοποιούσαν μιὰ νοερὴ εκόνα τοῦ κατὰ σάρκα Χριστο», πράγμα ποὺ κατὰ τν ριγένη «ταν να τελς προστάδιο, ποὺ πρεπε νὰ ξεπεραστε, γιὰ νὰ δηγηθεῖ ὁ νος, καθαρς πὸ “εκόνες”, στν “πνευματικὴ θεωρία” τς δόξης τοῦ Θεο.» Ο Ωριγένης αρνούνταν να δεχθεί ότι η «κατ’ εκόνα Θεο» δημιουργία του ανθρώπου αφορά και το σώμα. Έτσι περιόριζε την εκόνα του Θεού μόνο στην ψυχή του ανθρώπου. Πράγμα που σήμαινε, ότι κάθε «εκόνα»του σαρκωμένου Χριστού πρέπει να παραμεριστεί σε αυτήν την πορεία της πνευματικής ανάβασης

    Σε αυτήν την τάση φαίνεται πως αντέδρασαν οι ανθρωπομορφίτες. Αυτό που κατ’ ουσίαν συνέβαινε στην αιγυπτιακή έρημο, ήταν «μία “κίνηση ντίστασης” τν πλοϊκν” νθρωπομορφιτν μοναχν, μία σύγκρουση μεταξὺ τς “λαϊκς πίστεως” καὶ τς καδημαϊκς θεολογίας”. Ατὴ ἡ νταση και διαμάχη στν ρημο δν ταν πλς μία σύγκρουση μεταξὺ τνγραμμάτων” καὶ τν “μορφωμένων”. ταν ἡ σύγκρουση μεταξὺ δύο θεολογικν παραδόσεων καὶ μία σύγκρουση πνευματικν ντιλήψεων: τοῦ εαγγελικοῦ ρεαλισμοῦ καὶ τοῦ ριγενιστικοῦ συμβολισμο.»

    Ο μοναχός Σαραπίων με τα πολλά, επείσθη να εγκαταλείψει τις “κακόδοξες” συνήθειές του στη λατρεία «καὶ ἡ εκόνα τοῦ Θεο, ποὺ συνήθιζε νὰ θέτει μπροστά του κατὰ τν ρα τς προσευχς, πομακρύνθηκε πὸ τν καρδιά του. πελπισμένος τότε ὁ Σαραπίων, πεσε μὲ τὸ πρόσωπο κατὰ γς κι κλαιγε μὲ λυγμος στενάζοντας: «Μοῦ πραν τνΘεό μου!  καὶ τώρα δν χω πὸ ποιν νὰ κρατηθ·ποιν νὰ λατρεύω, σὲ ποιν νὰ προσεύχομαι, δν ξέρω...»

[Περὶ προσευχς, του Ιωάννη Κασσιανού,10η διάλεξη]

β. Η βασίλισσα Θεοδώρα και τα νινία της[1]

«νας περιθωριακς κι νάπηρος [γελωτοποιός], ονόματι Δένδερις, εσχώρησε στν κοιτώνα τς Αγούστας καὶ τν βρκε νὰ κρατεῖ στν γκαλιά της τς ερς εκόνες. ταν τς εδε ὁ τρελός, ρώτησε τί πράγματα εναι ατά, καὶ  ρκετὰ πλησιάζοντας κατάλαβε. Καὶ ἡ βασίλισσα πάντησε, μιλώντας τσι στὰ χωριάτικα: τὰ καλά μου τὰ νινία εναι ατά, ποὺ πολὺ τὰ γαπ!»                   

                                                                                                                                     [Χρονογραφία, ωάννη Σκυλίτση]

γ.

Εικονόφιλοι εικονομάχοι

iconofkai «Στα παλιά τα χρόνια ο Θεός, ο ασώματος και απερίγραπτος, δεν αναπαριστανόταν καθόλου. Τώρα όμως που εμφανίστηκε με σάρκα ο Θεός και έζησε ανάμεσα στους ανθρώπους, ζωγραφίζω την εικόνα του Θεού που μπορεί να γίνει ορατή (τον Ιησού). Δε λατρεύω την ύλη (από μόνη της), αλλά το Δημιουργό της ύλης. Αυτόν που για χάρη μου έγινε ύλη και καταδέχτηκε να κατοικήσει στην ύλη, που μέσω της ύλης κατεργάστηκε τη σωτηρία μου. Δε θα πάψω να σέβομαι την ύλη (την αγιασμένη με τη σάρκωση του Κυρίου) που έγινε αιτία της σωτηρίας μου.»

(Ιωάννη Δαμασκηνού, «Προς τους διαβάλλοντας τας αγίας εικόνας» 1, 16 PG 94, 1245A).

«Οι εικόνες αναπληρώνουν τα είδωλα και άρα αυτοί που τις προσκυνούν είναι ειδωλολάτρες [...]. Όμως δεν πρέπει να προσκυνούμε κατασκευάσματα των ανθρώπινων χεριών και κάθε είδους ομοίωμα [...]. Πληροφόρησέ με ποιος μας κληροδότησε αυτή την παράδοση, δηλαδή να σεβόμαστε και να προσκυνούμε κατασκευάσματα χεριών, ενώ ο Θεός απαγορεύει την προσκύνηση, και εγώ θα συμφωνήσω ότι αυτό είναι νόμος του Θεού.»

(Από επιστολή του Λέοντος Γ' στον πάπα Γρηγόριο Β', Travaux et memoires 3, 1968, 279)

δ. Κυριακή της Ορθοδοξίας: Η γιορτή της αναστήλωσης των εικόνων

ktokai Στη Σύνοδο του 843, στην Κωνσταντινούπολη, καθιερώθηκε η Κυριακή της Ορθοδοξίας ως επίσημη εορτή για την αναστήλωση των εικόνων. Από τότε, την πρώτη Κυριακή της Μεγάλης Τεσσαρακοστής στο τέλος της Θείας Λειτουργίας διαβάζεται η απόφαση της Ζ' Οικουμενικής Συνόδου («Συνοδικό»). Προσκυνούνται και περιφέρονται οι εικόνες στο ναό, δοξάζεται ο Τριαδικός Θεός και εκφράζεται η ενότητα των ορθόδοξων χριστιανών.

ε. Ζ΄ Οικουμενική Σύνοδος (Συνοδικόν)

«Πιστεύουμε, όπως είδαν στα οράματά τους οι προφήτες, όπως δίδαξαν οι απόστολοι, όπως παρέλαβε την πίστη η Εκκλησία και οι διδάσκαλοί της τη διατύπωσαν, όπως συμφώνησαν οι Εκκλησίες της οικουμένης, όπως έλαμψε η θεία χάρη, όπως έχει αποδειχτεί η αλήθεια και φύγει το ψέμα, όπως η σοφία με παρρησία ομολόγησε και ο Χριστός βράβευσε· έτσι σκεφτόμαστε, και μιλάμε, έτσι κηρύσσουμε το Χριστό, τον αληθινό Θεό μας και τα έργα των αγίων του τιμώντας τους με λόγια, με συγγραφές, με σκέψεις, με πνευματικές θυσίες. με ναούς, με εικονίσματα. Το Χριστό προσκυνούμε και σεβόμαστε, επειδή είναι Θεός και Δεσπότης, τους αγίους τιμούμε, επειδή είναι πραγματικοί υπηρέτες του κοινού Δεσπότη απονέμοντάς τους σχετική προσκύνηση (όχι λατρεία).»

Απόσπασμα από το Συνοδικό της Ζ’ Οικουμενικής Συνόδου

στ. «Τνχραντονεκόνασου», Aπολυτίκιο της Κυριακής της Ορθοδοξίας - Διδάσκοντας μέσω της τέχνης. Μοτίβo έντεχνου συλλογισμού «ακούγοντας 2 x 5».

πρωτότυπο μετάφραση

ΤνχραντονΕκνασου προσκυνομενγαθ,ατομενοισυγχρησιν τνπταισμτωνμν, ΧριστΘες· 
βουλσειγρηδκησας

σαρκνελθενντΣταυρ,

ναῥύσ οςπλασαςκτςδουλεαςτοχθρο· θενεχαρστωςβομνσοι· 
Χαρςπλρωσαςτπντα, Σωτρμν,
παραγενμενοςεςτσσαιτνΚσμον.

Την αμόλυντη εικόνα σου προσκυνούμε, αγαθέ,

ζητώντας να μας συγχωρήσεις για τα πταίσματά μας, Χριστέ και Θεέ· γιατί με τη θέλησή σου καταδέχτηκες να ανεβείς στο Σταυρό, για να λυτρώσεις από τη δουλεία του εχθρού (διαβόλου) αυτούς που έπλασες· γι’ αυτό ευχαρίστως σου φωνάζουμε: γέμισες τα πάντα χαρά εσύ, που είσαι ο Σωτήρας μας, αφού γι’ αυτό ήρθες, για να σώσεις τον κόσμο.

5 5
   
   
   
   

Ποιο είναι το βασικό αίσθημα των πιστών που κυριαρχεί στο τροπάριο;

......................................................................................................................

......................................................................................................................

 
   

 

ΕΡΓΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΙΤΙ

 
   

 

α. Διάβασε ξανά όλα τα κείμενα της ενότητας «Γ. Εικονομαχία: Οι πιστοί ερίζουν για τις εικόνες: Εικονόφιλοι και εικονομάχοι» και προσπάθησε να γράψεις τα βασικά επιχειρήματα των εικονόφιλων και των εικονομάχων.

β. Ποια νομίζεις πως ήταν η μεγαλύτερη και πιο θετική συνέπεια από την επικράτηση των εικόνων τόσο για την χριστιανική εκκλησία όσο και για τον πολιτισμό;


[1] Είναι αυτή που τον Μάρτιο του 843 θα συγκαλέσει σύνοδο στην Κωνσταντινούπολη με θέμα την αναστήλωση των ιερών εικόνων, αφού προηγουμένως εκθρόνισε τον εικονομάχο πατριάρχη Ιωάννη Ζ’ Γραμματικό (837-843) και εγκατέστησε στον πατριαρχικό θρόνο τον Μεθόδιο (843-847). Όπως χαρακτηριστικά σημειώνει ο ιστορικογράφος Κωνσταντίνος Μαννασής (Χρονική Σύνοψις, στ. 4909), η Θεοδώρα «τν κανθαν νέσπασεν τς εκονομαχίας», επαναφέροντας έτσι την ειρήνη στους κόλπους της Εκκλησίας.