[Με αφορμή μια επιστολή διαμαρτυρίας της ΠΕΘ

προς το Υπουργείο Παιδείας και άλλες δημόσιες τοποθετήσεις]

Ι. Η δημοσιογράφος(;)

Διαβάζουμε, όχι χωρίς έκπληξη παραμονές Χριστουγέννων, άρθρο σε αθηναϊκή εφημερίδα-που φέρει την υπογραφή της Ισμήνης Χαραλαμποπούλου- με τίτλο: Νέα πρόταση βόμβα από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο: Μάθημα Θρησκευτικών με επισκέψεις σε τζαμιά. «Με το σκεπτικό ότι το μάθημα στη σημερινή του μορφή αποτελεί κατήχηση, το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο προτείνει να διδάσκονται οι μαθητές βασικές αρχές  του Ισλάμ, του βουδισμού και του καθολικισμού για να μη νιώθουν «άβολα» (!) όταν έρχονται σε επαφή με αλλόθρησκους».[i] Η δημοσιογράφος(;) προφανώς θεωρεί ότι απευθύνεται σε αδαείς ή αστοιχείωτους. Πώς αλλιώς να εξηγηθεί η προκλητική άγνοια και αποσιώπηση του γεγονότος, ότι οι μαθητές στα ελληνικά σχολεία και των τριών βαθμίδων διδάσκονται στο μάθημα των Θρησκευτικών, εδώ και πάρα πολλά χρόνια ,τις βασικές αρχές όχι μόνο «του Ισλάμ, του βουδισμού και του καθολικισμού» αλλά και πολλών άλλων θρησκειών; Είναι προϊόν άγνοιας, απαιδευσιάς, ηθελημένης στρέβλωσης ή υπαγορευμένου λαϊκισμού; Το βέβαιο είναι ότι, φλερτάροντας με την αθλιότητα, αναμοχλεύει τα πάθη της ελληνικής ψυχής -όπου και το υπαρκτό πρόβλημα της ξενοφοβίας[ii]- και προσδοκά δημοσιογραφική επιτυχία, ήτοι θόρυβο και λάσπη· που δεν αργεί να έλθει...

ΙΙ. Η επιστολή διαμαρτυρίας της Πανελλήνιας Ένωσης Θεολόγων (ΠΕΘ)

Διαβάζουμε λίγο πιο κάτω, όχι χωρίς περίσκεψη, ότι «Η  Πανελλήνια Ένωση Θεολόγων (ΠΕΘ) εξέφρασε την αντίθεσή της με τις απόψεις του συμβούλου του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου» και ότι επίσης «απέστειλε επιστολή διαμαρτυρίας στην υπουργό Παιδείας κ. Άννα Διαμαντοπούλου  για τον τρόπο συγκρότησης της ομάδας εργασίας του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου». Κι ανατρέχουμε στην επιστολή από όπου ερανίζουμε τα εξής: «Με έκπληξή μας διαπιστώσαμε ότι όλα τα μέλη της ομάδας αυτής (και τα 15) ανήκουν στο νεοϊδρυθέντα, πανελλήνιο θεολογικό Σύνδεσμο ΚΑΙΡΟΣ, ως μέλη, ή συνεργάζονται μαζί του ή εκφράζουν και αποδέχονται τις απόψεις του συνδέσμου ως προς το χαρακτήρα που θα πρέπει να έχει η διδασκαλία του Μαθήματος των Θρησκευτικών, δηλ. αποδέχονται το θρησκειολογικό, πολιτιστικό-ιστορικό χαρακτήρα (....). Είναι γνωστό και με προηγούμενο Υπόμνημά μας προς εσάς, ότι η ΄Ενωσή μας ιδιαιτέρως τονίζει ότι ο χαρακτήρας της διδασκαλίας του ΜτΘ πρέπει να είναι Ορθόδοξος Χριστιανικός Θεολογικός, αυτός που καταχρηστικώς και κατ' αναλογίαν ονομάζουν πολλοί ομολογιακό.»

ΙΙΙ. Η αναγκαιότητα για μια διευρυμένη διδασκαλία του Χριστιανισμού και του εν γένει θρησκευτικού φαινομένου στις ιστορικές, πολιτισμικές, ερμηνευτικές και κοινωνικές διαστάσεις τους.

Αναρωτιόμαστε: είναι ποτέ δυνατόν η Θεολογία και η διδασκαλία της να γίνει ερήμην της Ιστορίας, αδιαφορώντας για το πώς αυτή η Θεολογία ενέπνευσε και σαρκώθηκε σε πολιτισμό, ή εν αγνοία της πραγματικότητας, ότι κάθε λαός όπου γης αναζήτησε την Αλήθεια μέσα από τους δικούς του θρησκευτικούς δρόμους, που καλό θα ήταν να γνωρίζουν και να κατανοούν οι μαθητές μας; Η απάντηση είναι προφανής και όχι μόνο για τον ειδήμονα αλλά και τον στοιχειωδώς σκεπτόμενο. Εάν έτσι -αποκομμένους από την ιστορία, τον πολιτισμό και το διάλογο των θρησκειών- αντιλαμβάνεται η ΠΕΘ τη φύση και το χαρακτήρα, όχι μόνο του μαθήματος αλλά και της ίδιας της Ορθόδοξης Εκκλησίας, γιατί άραγε δεν αποστέλλει αντίστοιχες επιστολές διαμαρτυρίας για να εγκαλέσει και την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδος, για παράδειγμα, η οποία, όπως διαβάζουμε[iii] ,μόλις προχθές βράβευσε νέους που διακρίθηκαν σε διαγωνισμό «Νέοι - Εκκλησία - Πολιτισμός», ή ακόμη το Οικουμενικό Πατριαρχείο για τις πλείστες όσες διοργανώσεις του και συμμετοχές (περιττεύουν οι παραπομπές) σε εκδηλώσεις πολιτισμικού και κοινωνικού χαρακτήρα, αλλά κυρίως και κατ? εξοχήν για τον επίσημο διάλογο που τόσο αυτό όσο και όλες οι κατά τόπους Ορθόδοξες Εκκλησίες διεξάγουν με τις άλλες χριστιανικές παραδόσεις ακόμη και με τον Ιουδαϊσμό και το Ισλάμ; Θα αφήσουμε τους μαθητές μας έξω από αυτόν τον διάλογο;

IV. Η διγλωσσία της ΠΕΘ

Η ΠΕΘ που υπεραμύνεται του «Ορθόδοξου Χριστιανικού Θεολογικού» χαρακτήρα του μαθήματος των Θρησκευτικών -«αυτόν που καταχρηστικώς και κατ' αναλογίαν ονομάζουν πολλοί ομολογιακό»-, η ΠΕΘ που διαμαρτύρεται εγγράφως στην Υπουργό Παιδείας και καταγγέλλει «ως παράλογο και απολύτως αντιδημοκρατικό» τον αποκλεισμό της από την επιτροπή σύνταξης των νέων Προγραμμάτων Σπουδών -υποδεικνύοντας μάλιστα τον Σύμβουλο του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου κ. Σταύρο Γιαγκάζογλου ως τον εμπνευστή της δόλιας επιχείρησης για την αλλοίωση του χαρακτήρα του μαθήματος-, είναι αυτή η ίδια ΠΕΘ που με Υπόμνημα (αρ. Πρ. 137/11-6-2010) το οποίο κατέθεσε προς την Υπουργό Παιδείας[iv]  υποστηρίζει τα ακριβώς αντίθετα! Εκεί λοιπόν, στο Υπόμνημα, άλλα λέει... Σταχυολογούμε ενδεικτικά:

α. «Το ελληνικό ?άθη?α έχει ως βασικό κορ?ό τη γνωριμία και την οικείωση ?ε την ορθόδοξη Παράδοση, διδάσκονται όμως και άλλες θρησκείες του κόσ?ου, καθώς και ποικίλες κοσ?οθεωρήσεις.» .

β. «Με βάση το ανωτέρω πλαίσιο οι σκοποί του ?αθή?ατος των Θρησκευτικών είναι οι εξής:

1. Η γνωριμία και η βιω?ατική προσέγγιση των μαθητών/τριών ?ε την Ορθόδοξη χριστιανική διδασκαλία και πρόταση ζωής. Η παρουσίαση στους νέους ?ας της συμβολής της Εκκλησίας στην ιστορία, τον πολιτισμό, τη διαμόρφωση της ταυτότητας και της ατο?ικής και κοινωνικής ζωής των Ελλήνων.

2. Η γνωρι?ία ?ε τις άλλες χριστιανικές εκκλησίες και ο?ολογίες και η διερεύνηση του ρόλου του Χριστιανισ?ού στην ιστορία της Ευρώπης και του κόσ?ου.

3. Η παρουσίαση στους ?αθητές/ριες των κυριότερων από τα υφιστά?ενα θρησκεύ?ατα, ?ε κατά το δυνατόν α?ερόληπτο και αντικει?ενικό τρόπο και ?ε σεβασ?ό στις ιδιαίτερες αντιλήψεις και αξίες τους.

4. Η παρουσίαση, εκτός των θρησκευτικών, ση?αντικών φιλοσοφικών αντιλήψεων και στάσεων ζωής, από αυτές που ση?άδεψαν την πνευ?ατική ιστορία της ανθρωπότητας.»

γ. «Η θρησκευτική διδασκαλία στο σχολείο δεν υποκαθιστά την εκκλησιαστική κατήχηση, αλλά έχει ως σκοπό να καταστήσει τους μαθητές/ριες ικανούς να οικοδο?ήσουν ελεύθερα τη δική τους ορθόδοξη θρησκευτική συνείδηση, φιλοσοφία και στάση ζωής και να αποκτήσουν την ικανότητα να διαλέγονται και να προβλη?ατίζονται πάνω σε θρησκευτικά και ηθικά ερωτή?ατα».

δ. «Η Ορθόδοξη πατερική Θεολογία, όχι απλώς στέργει και συγκατανεύει στον οφειλό?ενο σεβασ?ό έναντι της θρησκευτικής ετερότητας, ως πραγ?ατικότητας της ανθρώπινης ζωής, αλλά όντας ριζοσπαστικότερη από τις άλλες κοσ?οθεωρίες, βλέπει τον «ξένο» ως εικόνα Θεού και προσδιορίζει τη στάση της απέναντι στον «άλλο», ?ε το κριτήριο της ανιδιοτελούς αγάπης, κατά το πρότυπο της αγαπητικής κοινωνίας των προσώπων της Αγίας Τριάδας. Με αυτό το δεδο?ένο, βασική επιδίωξη της θρησκευτικής εκπαίδευσης είναι η ε?φύτευση του σεβασ?ού στα δικαιώ?ατα όλων των ανθρώπων ?ε διαφορετικές πίστεις και αντιλήψεις. Για τον σκοπό αυτό, η διδασκαλία των άλλων θρησκειών θα πρέπει να είναι απαλλαγ?ένη από αρνητικά στερεότυπα, επιφανειακές κρίσεις, προκαταλήψεις και ανακριβείς πληροφορίες, ώστε να προάγει την αλληλοκατανόηση και τον αλληλοσεβασ?ό. Συγχρόνως θα πρέπει να αναπτύσσει την κριτική σκέψη των νέων σχετικά ?ε πιθανά αρνητικά στοιχεία των θρησκειών και να ενθαρρύνει ένα διάλογο γνωρι?ίας, που βασίζεται στην αλήθεια και όχι σε τεχνητά κατασκευασ?ένες συγκρητιστικές αντιλήψεις. Για τον σκοπό αυτό είναι απαραίτητη η συγκριτική γνώση του δόγ?ατος, της ηθικής, της λατρείας και της κοινωνικότητας των διαφόρων θρησκευ?άτων και του Ορθόδοξου Χριστιανισ?ού.»

ε. «Είναι βεβαίως επιτακτική ανάγκη το ?άθη?α να εκσυγχρονιστεί, ?ε σύγχρονα αναλυτικά προγρά??ατα, σταθερά και ?ε σαφήνεια προσανατολισ?ένα στους στόχους που περιγράφηκαν προηγου?ένως. Με βιβλία ανανεω?ένα και ελκυστικά προς τον ?αθητή, ?ε περιεχό?ενο ε?περιστατω?ένο, απλό, σαφές, περιεκτικό. Με εκπαιδευτικούς τακτικά επι?ορφού?ενους σχετικά ?ε τις νέες ?εθόδους διδασκαλίας ?ε κατάλληλους επι?ορφωτές. Με αίθουσες διδασκαλίας και υλικό εφά?ιλλο της καθη?ερινής τεχνολογικής πραγ?ατικότητας σε κάθε τάξη και βαθ?ίδα. Το νέο σχολείο, λοιπόν, που ορα?ατιζό?αστε και οργανώνου?ε, ας πατήσει σε βάσεις γερές και δοκι?ασ?ένες και ας προάγει ανθρωπιστικές αξίες που θα αναδείξουν προσωπικότητες, ικανές να δρο?ολογήσουν τη νέα ελληνική πραγ?ατικότητα.»

Βοηθήστε μας συνάδελφοι της ΠΕΘ να καταλάβουμε. Τι είναι όλα τα παραπάνω; «Λόγια για λόγια κι άλλα λόγια...»; Πότε εννοείτε τι· όταν διαμαρτύρεστε ή όταν υπομνηματίζεσθε; Πότε είναι το «ναι ναι» και πότε το «ου ου»; Πείτε μας, με ποια κριτήρια αλλάζετε πλεύση και επιχειρηματολογία; Ποιον νομίζετε πως μπορείτε να ξεγελάσετε με τούτη την απροκάλυπτη διγλωσσία; Και γιατί «?μνημονε?τε» με τόση ευκολία -χωρ?ς περίσκεψιν, χωρ?ς λύπην, χωρ?ς α?δ?- σεις πρώτοι του Υπομνήματός σας;

V. Γιατί, αλήθεια, η ΠΕΘ δεν συμμετέχει στην επιτροπή σύνταξης νέων Προγραμμάτων Σπουδών για την υποχρεωτική εκπαίδευση;

Αντιπαρερχόμενοι την ανακρίβεια και το ψεύδος «ότι όλα τα μέλη της ομάδας αυτής (και τα 15) ανήκουν στο νεοϊδρυθέντα, πανελλήνιο θεολογικό Σύνδεσμο ΚΑΙΡΟΣ», καθώς και την ανεπίτρεπτη -για νοήμονες και φυσικά καλής προαίρεσης ανθρώπους- διαστρέβλωση των απόψεων του ΚΑΙΡΟΥ για το χαρακτήρα του μαθήματος των Θρησκευτικών,[v] ας εξετάσουμε γιατί στ? αλήθεια δεν συμμετέχει -παρότι διαμαρτύρεται εντόνως για τη μη συμμετοχή της- στην επιτροπή εμπειρογνωμόνων που συγκροτήθηκε με ευθύνη του Υπουργείου για τη συγκρότηση νέων Προγραμμάτων Σπουδών στην υποχρεωτική εκπαίδευση. Είναι γεγονός ότι η ΠΕΘ -στη διαμαρτυρόμενη τουλάχιστον εκδοχή της- παραμένει εγκλωβισμένη σε μία επιστημονικά αστήρικτη και θεολογικά αδικαίωτη επιλογή, η οποία αντιλαμβάνεται τη Θεολογία και τη διδασκαλία της ως ένα περίκλειστο και παγιωμένο στη στασιμότητά του σύστημα που δικαιούται να αγνοεί το παρόν.  Είναι δυνατόν να μην αντιλαμβάνεται ότι, εμμένοντας σε αυτόν τον απομονωτισμό και την κλειστοφοβική αντίληψη για τη Θεολογία και τη διδασκαλία της στο δημόσιο σχολείο, αυτοαποκλείεται με δική της ευθύνη από το Γενικό Πλαίσιο Βασικών Αρχών και Προσανατολισμών που έθεσε το Υπουργείο Παιδείας, δηλώνοντας εξ αρχής ότι «το Πρόγραμμα Σπουδών οφείλει να διαχειριστεί μια σειρά από εντάσεις που δημιουργεί σήμερα η ταχύτατη μεταβολή κοινωνικών, εργασιακών, επικοινωνιακών κ.ά. χαρακτηριστικών της Ελληνικής πραγματικότητας? μιας μεταβολής που δεν επιτρέπει να δει κάποιος το μέλλον αποκλειστικά με όρους παρελθόντος»; Φυσικά και το αντιλαμβάνεται...

Είναι γνωστό σε όλους ότι η επιτροπή σύνταξης νέων ΠΣ συστάθηκε ύστερα από δημόσια πρόσκληση συμμετοχής σε αυτήν που απηύθυνε το Υπουργείο Παιδείας μέσα από μια ανοικτή -ήδη από τον Ιούνιο 2010- και προσβάσιμη στον οποιονδήποτε -μέσα από την επίσημη ιστοσελίδα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου- διαδικασία εγγραφής στο Μητρώο εμπειρογνωμόνων. Εύλογα γεννάται το ερώτημα: Μπήκε, άραγε, κάποιο από τα μέλη της διαμαρτυρόμενης για αποκλεισμό ΠΕΘ σε αυτήν την ανοικτή διαδικασία; Αν κρίνουμε από τις αντιδράσεις, μάλλον όχι. Διότι, όσοι έκαναν τον κόπο και μπήκαν σε αυτήν τη διαδικασία, διαπίστωσαν ότι σε αυτήν τη «φόρμα εγγραφής» τα στοιχεία που καταγράφει ο ενδιαφερόμενος δεν αφορούν στη συνδικαλιστική του δράση ή τη συμμετοχή του σε οποιαδήποτε Ένωση ή Σύνδεσμο, αλλά  στην επιστημονική συγκρότηση και την εκπαιδευτική του εμπειρία. Αντί όμως η ΠΕΘ να προσαρμοσθεί με τα επιστημονικά και εκπαιδευτικά κριτήρια που ισχύουν πλέον, συνηθισμένη ίσως σε ήθη άλλων εποχών, τι κάνει; Διαμαρτύρεται και φωνασκεί, ειρωνεύεται[vi] και λασπολογεί, απαιτώντας από την Υπουργό «λόγω αρχαιότητας να... διαταχθεί»(!) η συμμετοχή της σε αυτήν. Ενώ, αντίθετα, θα όφειλε με ευθύτητα να αναρωτηθεί και να απολογηθεί -πρώτα στα ίδια τα μέλη της- είτε για την πιθανή ολιγωρία είτε για τον αυτοαποκλεισμό της. Επίσης θα όφειλε, πριν απαιτήσει τόσο εμφατικά και απόλυτα τη συμμετοχή της στην επιτροπή, να απαντήσει ξεκάθαρα στην ερώτηση: Με ποιους όρους και προϋποθέσεις διεκδικεί αυτή τη συμμετοχή; Με αυτούς της διαμαρτυρόμενης επιστολής ή με αυτούς του προαναφερθέντος και άρτι διαγραφέντος από τη μνήμη της Υπομνήματος;

VI. Πού άραγε στοχεύουν και πού οδηγούν οι αήθεις επιθέσεις των ημερών;

Η προσωπική επίθεση στον Σύμβουλο των Θεολόγων του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου κ. Σταύρο Γιαγκάζογλου και η επιχείρηση σπίλωσης του έργου του είναι προφανές ότι, ενώ τον περιέχει και τον στοχοποιεί, τον υπερβαίνει κατά πολύ. Αυτό που καίρια επιχειρείται να βληθεί είναι το πνεύμα που κομίζει και υπηρετεί: της έντιμης, διακριτής και δημιουργικής σύνθεσης -σε ένα τόσο νευραλγικό πεδίο, όπως αυτό της δημόσιας θρησκευτικής εκπαίδευσης- με στόχο την ανάκτηση της χαμένης αξιοπρέπειας ενός μαθήματος, που κάποιοι θερμόαιμοι υπερασπιστές του -ίσως και ανεπίγνωστα- το καθιστούν γραφικό, συρρικνωμένο, καχεκτικό, αναντίστοιχο με την εποχή του, κι εντέλει απόν ή εξοβελιστέο από το δημόσιο χώρο...

Σε μια εποχή που βρισκόμαστε όλοι -ατομικά και συλλογικά- αντιμέτωποι με τη διεθνή απαξίωση της πατρίδας μας και το φάσμα μιας πολυδιάστατης χρεοκοπίας να στέκει απειλητικό εμπρός μας, αναρωτιόμαστε: τι άλλο θα πρέπει να συμβεί, για να τολμήσουμε να αντικρίσουμε τον εαυτό μας -ατομικό και συλλογικό- όπως πράγματι είναι;^[vii] Μέχρι πότε θα αναπαράγουμε αυτό το κράμα μεγαλομανίας και μειονεξίας που συνθέτει την περίφημη «νεοελληνική μας ταυτότητα»; Μέχρι πότε θα κυριαρχεί στο δημόσιο λόγο αυτό το άθλιο μείγμα λαϊκισμού και μισαλλοδοξίας που εκμαυλίζει συνειδήσεις; Μέχρι πότε οι πνευματικοί θεσμοί και οι επιστημονικές ενώσεις θα ασκούνται υποκριτικά στη διγλωσσία, προδίδοντας έτσι και το πνεύμα και την επιστήμη που εκπροσωπούν; Πότε, επιτέλους, θα ξαναβρούμε το χαμένο νόημα, εκείνο το χαμένο κέντρο;

Η ΔΙΟΙΚΟΥΣΑ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

                                            του Πανελλήνιου Θεολογικού Συνδέσμου

                          «ΚΑΙΡΟΣ -για την αναβάθμιση της θρησκευτικής εκπαίδευσης»

Κωνσταντίνου Μιλτιάδης, Καθηγητής του Τμήματος Θεολογίας του ΑΠΘ

Μόσχος Δημήτριος, Λέκτορας του Τμήματος Θεολογίας του ΕΚΠΑ

Παπαδόπουλος Γιώργος, Θεολόγος

Μαυροκωστίδης Γρηγόριος, Θεολόγος

Αμπατζίδης Θεόφιλος, Θεολόγος

Παπασωτηρόπουλος Xριστόφορος, Θεολόγος

Καζλάρη Πηγή, Θεολόγος

Σταματέλου Nόνη, Θεολόγος

Αργυρόπουλος Ανδρέας, Σχολικός Σύμβουλος Θεολόγων