Σταύρου Γιαγκάζογλου

Επικ. Καθηγητή Τμήματος Θεολογίας ΕΚΠΑ

 

 

Ως γνωστόν, οι προσβληθείσες στο Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ) Υπουργικές Αποφάσεις οδήγησαν στην καθολική εφαρμογή των Προγραμμάτων Σπουδών (ΠΣ) στα Θρησκευτικά Δημοτικού-Γυμνασίου και Λυκείου, η οποία έγινε τον Σεπτέμβριο του 2016. Λόγω του θορύβου που προκλήθηκε από τις συστηματικές επικρίσεις στις οποίες προέβαιναν διάφοροι κύκλοι και ο οποίος εντάθηκε μετά την καθολική εφαρμογή των ΠΣ, ο Υπουργός Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων κ. Κωνσταντίνος Γαβρόγλου κατά την πρώτη συνάντησή του με τον Μακ. Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Ιερώνυμο στις 21-11-2016, διαβεβαίωσε τον Αρχιεπίσκοπο ότι θα υπάρξει διάλογος και συνεργασία για το μάθημα των Θρησκευτικών, στο πλαίσιο της λειτουργίας και των ειδικών επιτροπών Πολιτείας – Εκκλησίας, οι οποίες είχαν συσταθεί εκατέρωθεν με κοινή απόφαση.

Ακολούθως και ύστερα από συνεννόηση με τον Υπουργό Παιδείας συγκροτήθηκε Επιτροπή του Υπουργείου Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων (ΥΠΠΕΘ) και του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ) με τα κάτωθι μέλη:

Το ΙΕΠ, στο πλαίσιο διαλόγου και συνεργασίας με την αντίστοιχη Επιτροπή της Εκκλησίας της Ελλάδος για τα υφιστάμενα Προγράμματα Σπουδών στα Θρησκευτικά, κάλεσε ως συμβούλους - εμπειρογνώμονες της αντίστοιχης Επιτροπής του ΥΠΠΕΘ-ΙΕΠ στις 3 και στις 26 Απριλίου 2017 τους κάτωθι:

1. Παναγιώτη Υφαντή, Αν. Καθηγητή Τμήματος Θεολογίας ΑΠΘ,

2. Βασιλική Μητροπούλου, Αν. Καθηγήτρια Τμήματος Θεολογίας ΑΠΘ,

3. Μάριο Λιάγκη, Επ. Καθηγητή Τμήματος Θεολογίας ΕΚΠΑ,

4. Μαρία Συργιάννη, Σχολική Σύμβουλο Θεολόγων, Περιφερειακή Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Κεντρικής Μακεδονίας,

5. Αλέξανδρο Κόπτση, Σχολικό Σύμβουλο Δημοτικής Εκπαίδευσης, Περιφερειακή Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Κεντρικής Μακεδονίας.

 

Η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος (ΙΣΙ), αποδεχόμενη πρόταση του Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Ιερωνύμου, περί συγκρότησης Επιτροπής εξ αρχιερέων για τον διάλογο και τη συνεργασία με το ΥΠΠΕΘ για τα Θρησκευτικά, με την Απόφαση 4804/2127/10-10-2016, προέβη κατά την έκτακτη β΄ συνεδρία της ΙΣΙ στις 9-3-2017 στην εξουσιοδότηση της ορισθείσας Τριμελούς εξ Αρχιερέων Επιτροπής να συμμετάσχει στον διάλογο με την αντίστοιχη Επιτροπή του ΥΠΠΕΘ/ΙΕΠ.

Η εν λόγω Επιτροπή της Εκκλησίας συγκροτήθηκε ως εξής:

 

Η Επιτροπή της Εκκλησίας κάλεσε ως συμβούλους - εμπειρογνώμονές της τους κάτωθι:

1.Κωσταντίνος Κορναράκης, Αν. Καθηγητής Θεολογικής Σχολής ΕΚΠΑ,

 

 

Κατά τις συναντήσεις εργασίες έγινε αρχικά ευρεία συζήτηση για την ακολουθητέα πορεία του διαλόγου και συμφωνήθηκε να εξεταστούν αναλυτικά τα περιεχόμενα των ΠΣ και οι θέσεις και παρατηρήσεις της Εκκλησίας ανά βαθμίδα, ανά τάξη και ανά θεματική ενότητα. Η Επιτροπή της Εκκλησίας παρουσίαζε τις παρατηρήσεις και τις επισημάνσεις της καθώς και τις προτάσεις της. Ακολούθως η Επιτροπή του ΥΠΠΕΘ/ΙΕΠ συζητούσε μία προς μία τις θέσεις της Εκκλησίας και παρείχε τις αναγκαίες εξηγήσεις, εξέφραζε τις προσεγγίσεις της στο πλαίσιο της φιλοσοφίας και της συνοχής των ΠΣ, δεχόταν ή τροποποιούσε τεκμηριωμένα τις προτάσεις της Επιτροπής της Εκκλησίας και, ακολούθως, πρότεινε τεχνικά και λεκτικά τις ανάλογες αλλαγές, βελτιώσεις και διορθώσεις στα ΠΣ, οι οποίες και γίνονταν δεκτές από την Επιτροπή της Εκκλησίας. Σχεδόν όλες οι παρατηρήσεις της Επιτροπής της Εκκλησίας στα ΠΣ έγιναν δεκτές και σχηματοποιήθηκαν τεχνικά και λεκτικά από την Επιτροπή του ΥΠΠΕΘ/ΙΕΠ.

 

 

 

Ακολούθως, η σύμφωνη γνώμη της Επιτροπής της Εκκλησίας για τις αλλαγές και τροποποιήσεις στα ΠΣ αποτυπώνεται επίσημα στην Έκθεση – Εισήγηση του Προέδρου της μητροπολίτη Ύδρας, Σπετσών και Αιγίνης κ. Εφραίμ ενώπιον της Έκτακτης Συνόδου της Ιεραρχίας της Εκκλησίας της Ελλάδος στις 27.6.2017, στην οποία, μεταξύ άλλων, σημείωσε τα εξής:

 

 

 

α) Οι αναφορές σε άλλες Θρησκείες περιορίστηκαν σε σχέση με τα ΠΣ του 2016, εκτός από τον Χριστιανισμό, στις δύο άλλες μονοθεϊστικές αβρααμικές θρησκείες (Ιουδαϊσμός και Ισλάμ), με περαιτέρω τροποποιήσεις για την καθεμιά, ελαχιστοποιώντας τις σχετικές αναφορές στα απολύτως απαραίτητα. Οι αναφορές αυτές γίνονται πλέον στη βάση της απλής πληροφόρησης, ενώ η αναλυτικότερη εξέταση γίνεται σε μεγαλύτερες τάξεις.

β) Καθώς η έννοια του «συμβόλου» θεωρήθηκε αρκετά δύσκολη ως προς την κατανόησή της από τους μαθητές της Γ΄ Δημοτικού, τα Σύμβολα των άλλων θρησκειών μεταφέρθηκαν στην ΣΤ΄ Δημοτικού και, μάλιστα, αναφέρονται πλέον επιγραμματικά.

γ) Έγιναν οι κατάλληλες τροποποιήσεις, ώστε οι θεματικές ενότητες 1, 4, 5, 6, 7 της Δ΄ τάξης του Δημοτικού να αναδιατυπωθούν με απλούστερο τρόπο, ώστε να δίνει τη δυνατότητα στους μαθητές να κατανοήσουν πληρέστερα το περιεχόμενό τους.

Συγκεκριμένα, έγιναν αλλαγές, διορθώσεις, προσθήκες και τροποποιήσεις σχεδόν σε όλες της θεματικές ενότητες της Γ΄ τάξης (Γ2, Γ3, Γ4, Γ5, Γ6, Γ7, Γ8).

1. Τα εναπομείναντα σύμβολα των αβρααμικών θρησκειών (Ιουδαϊσμός και Ισλάμ) απλοποιούνται και μεταφέρονται στο τέλος της θεματικής ενότητας Γ2.

2. Εκτεταμένες τροποποιήσεις και βελτιώσεις στα Βασικά Θέματα (ΒΘ) και στα Προσδοκώμενα Μαθησιακά Αποτελέσματα (ΠΜΑ) της θεματικής ενότητας Γ2.

3. Τροποποιήσεις και μετακινήσεις στοιχείων στις θεματικής ενότητας Γ3 και Γ4.

4. Διορθώσεις, τροποποιήσεις και βελτιώσεις στη θεματική ενότητα Γ5. Στα ΒΘ έχουμε τροποποίηση στο ΙΙ.ii ως εξής: «Ο Συμεών αναγνωρίζει τον Χριστό ως Θεό και σωτήρα του κόσμου». Ανάλογες με το ΙΙ.ii τροποποιήσεις γίνονται και στα ΠΜΑ.

5. Αναδιατυπώσεις και τροποποιήσεις στη θεματική ενότητα Γ6.

6. Αναδιατύπωση και συμπλήρωση του τίτλου της θεματικής ενότητας Γ7 ως εξής: «Χριστός Ανέστη»: Γιορτάζοντας το χριστιανικό Πάσχα». Ανάλογες τροποποιήσεις στα ΒΘ.

7. Προσθήκες και τροποποιήσεις στα ΒΘ, στα ΠΜΑ της θεματικής ενότητας Γ8.

8. Τροποποιήσεις στα ΒΘ και στα ΠΜΑ της θεματικής ενότητας Δ1 ως προς τη σαφή και διακριτή αναφορά στην προσευχή του Ισλάμ και του Ιουδαϊσμού από τον Χριστιανισμό.

9. Προσθήκη στον τίτλο της θεματικής ενότητας Δ2 αναφοράς στην Παναγία («Παναγία, η Μητέρα του Θεού»).

10. Αφαίρεση ΠΜΑ από τη θεματική ενότητα Δ3.

Προσθήκη στα ΒΘI στη θεματική ενότητα Δ4: «Τα χαρίσματα στην Α΄ Κορ. 12-14». Τροποποίηση στο ΒΘ III της θεματικής ενότητας Δ4: «Ένα παιδί βαπτίζεται».

11. Τροποποιήσεις στις αναφορές για τις τελετές ενηλικίωσης των Εβραίων και των Μουσουλμάνων.

12. Τροποποίηση στα ΠΜΑγ,δ,ε, καθώς και στο ΒΘ1, καθώς και προσθήκες και αφαιρέσεις στοιχείων.

13. Διορθώσεις στα ΒΘ II και III της θεματικής ενότητας Δ6 και προσθήκη στη Δραστηριότητες Β5.

14. Αφαίρεση στοιχείων για τον Ιουδαϊσμό και το Ισλάμ στο ΒΘ III της θεματικής ενότητας Δ7. Στα ιερά βιβλία άλλων θρησκειών διατηρείται η αναφορά μόνο στο Κοράνιο και στην εβραϊκή ΤΕΝΑΚΑ.

Έγιναν μια σειρά τροποποιήσεις και αλλαγών στις θεματικές ενότητες της Ε και ΣΤ΄ τάξης Δημοτικού, ώστε οι διάφορες αναφορές να είναι απλούστερες εννοιολογικά και να αποφευχθεί ενδεχόμενη εντύπωση σύγχυσης στην προσέγγιση των θεμάτων μεταξύ Χριστιανισμού και άλλων θρησκειών του κόσμου.

Συγκεκριμένα έγιναν αλλαγές και τροποποιήσεις ή προσθήκες στις θεματικές ενότητες Ε1, Ε2, Ε3, Ε6 και ΣΤ4, ΣΤ5, ΣΤ6, ΣΤ7.

1. Τροποποιήσεις στο ΠΜΑ στ και στο ΒΘ IV της θεματικής ενότητας Ε1 ως προς τη σαφή και διακριτή αναφορά στον Χριστιανισμό και σε άλλες θρησκείες.

2. Αλλαγές και τροποποιήσεις στα ΠΜΑ γ, δ της θεματικής ενότητας Ε2.

3. Αλλαγές και τροποποιήσεις στα ΒΘ ii., iii., vi. της θεματικής ενότητας Ε3, προκειμένου να αποφευχθεί οποιαδήποτε σύγχυση στο θέμα της άσκησης και της νηστείας στον Χριστιανισμό και σε άλλες θρησκευτικές παραδόσεις.

4. Προσθήκες και τροποποιήσεις στα ΒΘ ΙΙΙ της θεματικής ενότητας Ε6 για το έργο του αγίου Κοσμά του Αιτωλού και σύγχρονων ιεραποστόλων.

5. Τροποποίηση στο ΒΘ II.iii της θεματικής ενότητας ΣΤ4.

7. Τροποποιήθηκε η θεματική ενότητα ΣΤ5 με τον τίτλο «Διαφορετικές παραδόσεις, κοινή συνείδηση», ώστε να μην προκαλείται τυχόν σύγχυση στον μαθητή περί «κοινής θρησκευτικής συνείδησης».

 

Τροποποιήθηκε ως προς την ορολογία της η θεματική ενότητα «Ιουδαϊσμός - Ισλάμ – Θρησκευτικές αναζητήσεις και εμπειρίες της μακρινής Ανατολής» της Α΄ Γυμνασίου, ώστε να αντιστοιχεί στην ωριμότητα κατανόησης του ζητήματος εκ μέρους των μαθητών. Στις ενότητες της Β΄ Γυμνασίου, στις οποίες υπάρχει η προσέγγιση της οργάνωσης της Εκκλησίας στον ιστορικό χρόνο, έγιναν τροποποιήσεις, ώστε να αποφευχθεί η παράλληλη ιστορική αναφορά άλλων θρησκευτικών κοινοτήτων. Φωτογραφίες της Β΄ Γυμνασίου με συμπροσευχές θρησκευτικών ηγετών, οι οποίες θα μπορούσαν να δημιουργήσουν σύγχυση, αντικαταστάθηκαν στους Φακέλους με σχέδια ζωγραφικής. Έγιναν τροποποιήσεις στις θεματικές ενότητες 2, 3 της Γ΄ Γυμνασίου, καθώς το διαθρησκειακό περιεχόμενο, όπως ήταν διατυπωμένο, θα μπορούσε ενδεχομένως να προκαλέσει σύγχυση.

Συγκεκριμένα, έγιναν αλλαγές και τροποποιήσεις στις θεματικές ενότητες Α1, Α3, Β1, Γ1.

1. Στη θεματική ενότητα Α1, έγινε διόρθωση στο ΒΘ ΙΙΙ, iv:«Κοινοβιακός μοναχισμός. Η πνευματική πολιτεία της ερήμου».

2. Στη θεματική ενότητα Α3 έγινε τροποποίηση στον τίτλο: «Πώς ζουν οι Χριστιανοί; Η νέα ζωή στην Εκκλησία».

3. Στη θεματική ενότητα Α5 στο ΒΘ Ι.iv, έγινε τροποποίηση ως εξής: «Η πνευματική προϊστορία του Χριστιανισμού».

4. Στη θεματική ενότητα Β1, στο ΒΘ II,iii, διορθώθηκε ο τίτλος: «Εικονομαχία: Η σύγκρουση για τις εικόνες».

5. Στη θεματική ενότητα Β1, στο ΒΘ ΙΙΙ. Ii. Iσλάμ έγινε διόρθωση ως εξής: «Iσλάμ (από την απαγόρευση του εικονισμού στα αραβουργήματα)»

6. Στη θεματική ενότητα Γ1, στο ΒΘ IV.Iii, διορθώθηκε ο τίτλος:«Κοινή Διακήρυξη Ορθοδόξων - Ρωμαιοκαθολικών (2006)»

7. Στη θεματική ενότητα Γ2, στο ΒΘ V.i. προστέθηκε: «Ο σεβασμός των θρησκευτικών συμβόλων»

8. Στη θεματική ενότητα Γ3, με τίτλο: «Σύγχρονες θρησκευτικές μορφές στην Ορθοδοξία και στον κόσμο» έγινε προσθήκη αναφοράς του Μητροπολίτη Περγάμου και ακαδημαϊκού Ιωάννη Ζηζιούλα.

 

Με βάση τα ανωτέρω, έγιναν αλλαγές στους Φακέλους Μαθήματος στις τάξεις του Γυμνασίου και επιπροσθέτως οι εξής:

 

1. Σελ. 19. Προτάσεις για εργασίες και δραστηριότητες στην τάξη.- Διόρθωση: «Φανταστείτε ότι ως χριστιανοί ζείτε στην εποχή του αυτοκράτορα Δέκιου…»

2. Σελ. 29-30 του Φακέλου Μαθήματος.

 

 

 

 

 

4. Σελ. 28. Iσλάμ:«Από την απαγόρευση του εικονισμού στα αραβουργήματα».

 

Ως προς το Πρόγραμμα Σπουδών του Λυκείου και μολονότι δεν υπήρξαν παρατηρήσεις από την πλευρά της Επιτροπής της Εκκλησίας - οι προτάσεις για αλλαγές και τροποποιήσεις που έγιναν από την Επιτροπή της Εκκλησίας αφορούσαν στα προτεινόμενα υλικά στον Οδηγό Εκπαιδευτικού και στις δραστηριότητες- η Επιτροπή του Υπουργείου/ΙΕΠ προχώρησε σε μία πλήρη και δομική αναθεώρηση του Οδηγού Εκπαιδευτικού αλλά και σε βελτιώσεις και διορθώσεις στο ίδιο το ΠΣ του Λυκείου.

Οι αλλαγές αυτές αφορούν στους γενικούς σκοπούς της Θρησκευτικής Εκπαίδευσης, καθώς και άλλες βελτιώσεις και διορθώσεις στο ΠΣ. Αν μελετήσει κανείς με προσοχή τους γενικούς σκοπούς, θα διαπιστώσει ότι επήλθαν αλλαγές και τροποποιήσεις, εκτός από τους γενικούς σκοπούς, έγιναν επίσης στα Προσδοκώμενα Μαθησιακά Αποτελέσματα (ΠΜΑ), στην Αξιολόγηση καθώς και στη Μέθοδο-Δραστηριότητες του εν λόγω ΠΣ. Επιπλέον, έγινε μεγάλης κλίμακας αναθεώρηση στον Οδηγό Εκπαιδευτικού, στις προτεινόμενες δραστηριότητες και τα προτεινόμενα εκπαιδευτικά υλικά, πράγμα που είναι ακόμη πιο σημαντικό, αφού με βάση τον Οδηγό Εκπαιδευτικού υλοποιείται το ΠΣ και διδάσκουν οι εκπαιδευτικοί. Το ζήτημα αυτών των τροποποιήσεων στο ΠΣ και στον Οδηγό Εκπαιδευτικού είναι καίριο, καθώς ένα ΠΣ στην εφαρμογή του εξαρτάται από τους σκοπούς που υπηρετεί με το περιεχόμενό του και με τα ΠΜΑ που αναλύουν αυτούς τους σκοπούς παρά από το ίδιο το περιεχόμενο. Γι’ αυτό οι κομβικές αλλαγές στους σκοπούς επέφεραν και τις αλλαγές που ανέκυψαν ως ανάγκη από τον διάλογο με την Εκκλησία και τους άλλους φορείς, αλλά και από την ίδια την πρώτη εφαρμογή του ΠΣ κατά το σχολικό έτος 2016-17.

 

Συγκεκριμένα, ως προς τον σκοπό του θρησκευτικού γραμματισμού αφαιρείται το ζήτημα που προκάλεσε συζήτηση και είναι «οι προσωπικές επιλογές του μαθητή» (ΠΣ 2016) και αντικαθίσταται με την πιο κλειστή και συγκεκριμένη έννοια της «θρησκευτικής νοηματοδότησης της πραγματικότητας (με συγκεκριμένο θρησκευτικό και θεολογικό περιεχόμενο)» (ΠΣ 2017):

ΠΣ 2016:

«... Με τον θρησκευτικό γραμματισμό ως ιδιαίτερο μέρος των πολυγραμματισμών, ο μαθητής αποκτά τη δεξιότητα της λειτουργικής χρήσης αναπαραστάσεων, εννοιών, κρίσεων, γενικεύσεων, σχημάτων, εικόνων, συμβόλων, επικοινωνιακών μέσων, αφηγήσεων, νοημάτων και σημασιών, που αφορά στην κατανόηση των πάσης φύσεως κειμένων και μνημείων, στην κριτική ανάλυση και τέλος στον μετασχηματισμό της γνώσης, για να οδηγηθεί σε προσωπικές επιλογές και εφαρμογές των γνώσεων και των δεξιοτήτων».

ΠΣ 2017:

«Έτσι επιτυγχάνει την κατανόηση των πάσης φύσεως κειμένων και μνημείων, την κριτική ανάλυση της γνώσης και τέλος τον μετασχηματισμό της, ώστε να νοηματοδοτήσει θρησκευτικά την πραγματικότητα και να αποκτήσει την ικανότητα να συμβάλει σε αυτήν».

 

Επίσης, πολύ σημαντική είναι η αλλαγή που επήλθε στον σκοπό της κριτικής θρησκευτικότητας. Στο ΠΣ του 2017 εισάγεται η βίωση της πίστης ως δεδομένη για την ανάπτυξη της κριτικής θρησκευτικότητας, ακριβώς γιατί θεωρήθηκε από ορισμένες επικρίσεις εναντίον του νέου ΠΣ ότι η πίστη και το θρησκευτικό βίωμα έχουν αφαιρεθεί από τους σκοπούς και το περιεχόμενο του μαθήματος, όταν οι μαθητές έχουν ορθόδοξη θρησκευτική συνείδηση ή άλλη θρησκευτική συνείδηση (θετική). Μάλιστα με τη συγκεκριμένη αυτή αλλαγή τονίζεται η αποδοχή της αληθινής πίστης του καθένα και δεν γίνεται αναφορά στο ερώτημα-αμφισβήτηση για αυτή, όπως θεωρήθηκε ότι γινόταν στο ΠΣ του 2016:

ΠΣ 2016:

«... Η κριτική θρησκευτικότητα βασίζεται στον σεβασμό των άλλων και στον πλουραλισμό, χωρίς να παραιτείται κανένας από το ερώτημα για την αλήθεια της πίστης, η οποία είναι πάντοτε έτοιμη να λογοδοτήσει για την ελπίδα που εμπεριέχει (Α΄ Πετρ. 3, 15)».

ΠΣ 2017:

«... Έτσι γίνεται ικανός/ή, χωρίς να πρέπει να παραιτείται από τη βίωση της πίστης ως αλήθειας που εμπεριέχει ελπίδα, να σέβεται τους άλλους και όλο τον κόσμο».

Η κριτική θρησκευτικότητα ως γενικός σκοπός στο ΠΣ του 2017 αντιμετωπίζεται όχι ως μέρος της νοημοσύνης, όπως γινόταν στο ΠΣ του 2016, αλλά ως παράγοντας καλλιέργειας της νοημοσύνης. Αυτό αποτελεί μεγάλης σημασίας διαφορά, γιατί στο ΠΣ του 2017 η θρησκευτικότητα δεν επιδιώκεται και δεν θεωρείται προϋπόθεση, αλλά μελετάται σε σχέση με την καλλιέργεια της νοημοσύνης στη εκπαιδευτική διαδικασία. Αυτή η διαφορά προκάλεσε περαιτέρω αλλαγές στα προσδοκώμενα μαθησιακά αποτελέσματα και την αξιολόγησή τους.

Επιπλέον στον γενικό σκοπό της κριτικής θρησκευτικότητας επήλθε μία ακόμη σημαντική αλλαγή σε σχέση με τον φονταμενταλισμό, ο οποίος στο πλαίσιο του σεβασμού του άλλου στο ΠΣ του 2016 προσεγγίζεται κριτικά αφήνοντας το περιθώριο οποιασδήποτε κριτικής (θετικής ή αρνητικής). Στο ΠΣ του 2017 θεωρήθηκε, μετά την αξιολόγηση της εφαρμογής του ΠΣ του 2016, ότι στους γενικούς σκοπούς πρέπει να καθορίζεται η αντιμετώπιση του φονταμενταλισμού ως αρνητικού θρησκευτικού φαινομένου.

ΠΣ 2016

«Η κριτική θρησκευτικότητα με την έννοια της ολιστικής νοημοσύνης…»

ΠΣ 2017

«Η κριτική θρησκευτικότητα με την έννοια της καλλιέργειας της ολιστικής νοημοσύνης…»

ΠΣ 2016

«Στο πλαίσιο αυτό καλλιεργείται η κριτική προσέγγιση του θρησκευτικού φονταμενταλισμού»

ΠΣ 2017

«Έτσι, απομακρύνεται ο κίνδυνος του θρησκευτικού φονταμενταλισμού»

 

Τέλος, έχει μεγάλη σημασία, για παιδαγωγικούς και εκπαιδευτικούς λόγους, η αλλαγή του σκοπού ζ που αφορά στην κοινότητα. Παρόλο που εννοιολογικά στην πλειονότητά τους οι μαθητές/τριες μπορούν να προσεγγίσουν το νόημα της κοινότητας, είναι βέβαιο ότι αυτό δεν μπορούν εύκολα να το συνδέσουν με τη ζωή τους, ανεξάρτητα από τη θρησκεία που ακολουθούν και να αφομοιώσουν εποικοδομητικά ό, τι πράγματι για αυτούς είναι ωφέλιμο από την έννοια της κοινότητας (συνεργασία, συζήτηση, κοινά νοήματα, διαπραγμάτευση). Όπως είναι φανερό ο σκοπός αναφέρεται σε κοινότητα μάθησης και όχι σε θρησκευτική κοινότητα. Γι’ αυτό ο σκοπός μετατρέπεται σε «ανάπτυξη της κοινότητας μάθησης» και όχι σε «λειτουργία της κοινότητας μάθησης», έτσι ώστε να δίνεται η δυνατότητα σταδιακής λειτουργίας της τάξης ως κοινότητας και ποικίλων διαβαθμίσεων των οριζοντίων και καθέτων σχέσεων των μελών της. Είναι δεδομένο ότι η λειτουργία μιας σχολικής τάξης ως κοινότητα με αρχές και αξίες, όπως ελευθερία, αγάπη, δημοκρατία, δικαιώματα, ισότητα κ.ά., σύμφωνα με τον σκοπό, μπορεί να αντιμετωπισθεί ως διαδικασία και όχι ως τετελεσμένο γεγονός, όπως γινόταν στο ΠΣ του 2016.

ΠΣ 2016

«Η λειτουργία της τάξης ως κοινότητας μάθησης»

ΠΣ 2017

«Η ανάπτυξη κοινότητας μάθησης»

 

 

Καταργήθηκε ή αντικαταστάθηκε υλικό, το οποίο θα μπορούσε να αποτελέσει αιτία παρερμηνειών. Συγκεκριμένα:

 

ΘΕΜΑΤΙΚΉ ΕΝΌΤΗΤΑ 1 ΑΝΘΡΩΠΟΣ / ΠΡΟΣΩΠΟ

1.3 ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ (3ο δίωρο)

Επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων και επικοινωνία του ανθρώπου με τον Θεό. Το εκπαιδευτικό υλικό παραθέτει προς διδασκαλία και μελέτη:

α) ένα ινδιάνικο παραδοσιακό παραμύθι (Ο Άνεμος) για τον "Άνεμο" που απήγαγε την όμορφη κόρη ενός ινδιάνου φύλαρχου (ΚΑΤΑΡΓΗΘΗΚΕ),

β) τους στίχους από το τραγούδι "Μπαγάσας" του Νικόλα Άσιμου (1997, "Ρε μπαγάσα! Περνάς καλά εκεί πάνω..." (ΚΑΤΑΡΓΗΘΗΚΕ),

γ) τούς στίχους από την "Συννεφούλα" (1966) του Διον. Σαββόπουλου (ΚΑΤΑΡΓΗΘΗΚΕ),

δ) τους στίχους από το τραγούδι "Umbrella" (2007) της Rihanna, (ΚΑΤΑΡΓΗΘΗΚΕ),

4.1 ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ (1ο δίωρο)

Καθώς θεωρήθηκε ότι το σχετικό εκπαιδευτικό υλικό με πατερικά κείμενα ήταν περιορισμένο, στον Φάκελο του Μαθήματος, στις σ. 161-163, παρουσιάζονται πλούσια κείμενα από την Αγία Γραφή, αλλά και από την εκκλησιαστική γραμματεία περί της έννοιας της ελευθερίας και του αυτεξουσίου.

 

3.2 ΣΤΕΡΕΟΤΥΠΑ (2ο δίωρο)

Καταργήθηκαν οι φωτογραφίες που υπήρχαν ως αφορμές για προβληματισμό γύρω από την έννοια "Στερεότυπα", καθώς θεωρήθηκαν ότι δεν εξυπηρετούν τον στόχο τους (η φωτογραφία με τον αγώνα μπιτς βόλευ).

3.4 ΔΙΑΛΟΓΟΣ (4ο δίωρο)

Αφαιρέθηκε η γελοιογραφία του Economist για τους θρησκευτικούς πολέμους που υπήρχε, καθώς στο πλαίσιο νοηματοδότησης της έννοιας "Διάλογος" θεωρήθηκε ότι υποβάλλει στον μαθητή την ιδέα ότι οι θρησκείες έχουν ως μοναδική λειτουργία τη βία στον κόσμο

 

 

Στους Φακέλους Μαθήματος για το μάθημα των Θρησκευτικών στο Δημοτικό, Γυμνάσιο και Λύκειο συμπεριλαμβάνονται 472κείμενα γνωστών εν ζωή ή και όχι ακαδημαϊκών θεολόγων-δασκάλων, φιλοσόφων, διανοητών, συγγραφέων, λαϊκών και κληρικών, Ελλήνων και ξένων, που συμβάλλουν ή συνέβαλλαν με το έργο τους στη θεολογία, στη φιλοσοφία, στην ιστορία, στην ψυχολογία, στην τέχνη, τη λογοτεχνία. Με τυχαία σειρά μπορούμε να μνημονεύσουμε από τον χώρο της Ορθόδοξης Εκκλησίας τους: Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο, Αρχιεπίσκοπο Αλβανίας Αναστάσιο, Μητροπολίτη Περγάμου Ιωάννη Ζηζιούλα, Μητροπολίτη Αργολίδος Νεκτάριο Αντωνόπουλο, Μητροπολίτη Μεσογαίας Νικόλαο Χατζηνικολάου, Μητροπολίτη Λεμεσού Αθανάσιο, Μητροπολίτη Δημητριάδος Ιγνάτιο Γεωργακόπουλο, επίσκοπο Διοκλείας Κάλλιστο Γουέαρ, Μητροπολίτη Νιγηρίας Αλέξανδρο, π. Βασίλειο Θερμό, π. Βασίλειο Γοντικάκη, π. Ευάγγελο Γκανά, π. Βασίλειο Καλλιακμάνη, π. Γεώργιο Μεταλληνό, π. Γεώργιο Κουγιουμτζόγλου, π. Σταμάτιο Σκλήρη, π. Αλέξανδρο Καριώτογλου, π. Σταύρο Κοφινά, π. Δημήτριο Μπαθρέλλο, γέροντα Εφραίμ Ι. Μ. Βατοπαιδίου, αρχιμ. Δοσίθεο Τατάρνης. Από τον χώρο της θεολογίας τους ακαδημαϊκούς δασκάλους, Ελένη Γλύκατζη- Αρβελέρ, Χρήστο Γιανναρά, Ευάγγελο Θεοδώρου, Ιωάννη Πέτρου, Στέλιο Παπαλεξανδρόπουλο, Μάριο Μπέγζο, Γεώργιο Μαντζαρίδη, Γρηγόριο Ζιάκα, Χρυσόστομο Σταμούλη, Δημήτριο Μόσχο, Γεώργιο Γαλίτη, Μιλτιάδη Κωνσταντίνου, Ιωάννα Στουφή, Παντελή Πάσχο, Παναγιώτη Υφαντή, Ιωάννη Καραβιδόπουλο, Σταύρο Γιαγκάζογλου, Ιωάννη Μπέκο, Ευάγγελο Κρουσταλλάκη, Πολύκαρπο Καραμούζη, Νίκο Μουζέλη, Γεώργιο Μπαμπινιώτη, Γιώργο Γραμματικάκη, Βασίλειο Φανάρα, Βασιλική Σταθοκώστα, Εύη Βουλγαράκη, Αστέριο Αργυρίου, Δημήτριο Γόνη, Αλέξανδρο Σταυρόπουλο, Θανάση Παπαθανασίου, Γκουστάβο Γουτιέρεζ, Βασίλειο Γιούλτση, τους θεολόγους εκπαιδευτικούς Δημήτριο Μαυρόπουλο, Αλέξανδρο Κατσιάρα, Όλγα Γριζοπούλου, Δημήτρη Μπεκριδάκη, Χρήστο Γκότση, Δημήτριο Δρίτσα, Βάσω Γώγου, Ανδρέα Αργυρόπουλο, Λάμπρο Σκόντζο, Κωνσταντίνο Ζορμπά, Καλλιρρόη Ακανθοπούλου, και ακόμη τους Δημήτριο Καραγιάννη, Ίρβιν Γιάλομ, Ιωάννη Κονιδάρη, Γεώργιο Ζερβό, Αλκιβιάδη Κωστάκη, Μάνο Ελευθερίου, Ελένη Καραγιάννη, Νίκο Μανωλόπουλο, τον εικαστικό Χρήστο Μποκόρο, Μαρία Γουμενοπούλου, Σταύρο Ζουμπουλάκη, Θεόδωρο Ζιάκα, Σπύρο Κυριαζόπουλο, Μιχάλη Γκανά, Μαρίζα Ντεκάστρο, Άλκη Ζέη, Ναυσικά Πανσελήνου, Θοδωρή Γκόνη, Γαλάτεια Σουρέλη, Φοίβο Δεληβοριά, Διονύση Σαββόπουλο, Ευγένιο Τριβιζά, Νίκο Πορτοκάλογλου, Αλκίνοο Ιωαννίδη, καθώς και τους μακαριστούς Άγιο Λουκά Αρχιεπίσκοπο Κριμαίας, Άγιο Νικόλαο Βελιμίροβιτς, Άγιο Ιουστίνο Πόποβιτς, μητροπολίτη Νικοπόλεως κυρό Μελέτιο, μητροπολίτη Χαλκηδόνος κυρό Μελίτωνα, μητροπολίτη Σερβίων και Κοζάνης κυρό Διονύσιο, Αρχιεπίσκοπο Αθηνών κυρό Χρυσόστομο, Αρχιεπίσκοπο Αθηνών κυρό Δαμασκηνό, Γέροντα Σωφρόνιο του Έσεξ, Αλέξανδρο Σμέμαν, Γερόντισσα Γαβριηλία, μοναχό Μωϋσή Αγιορείτη, π. Ευσέβιο Βίττη, γέροντα Όσιο Παϊσιο, Αντώνιο του Σουρόζ, γέροντα Ιωσήφ Ησυχαστή, π. Γεώργιο Καψάνη, γέροντα όσιο Πορφύριο Καυσοκαλυβίτη, π. Γεώργιο Φλωρόφσκυ, Ολιβιέ Κλεμάν, Σάββα Αγουρίδη, π. Γεώργιο Πυρουνάκη, Ανδρέα Θεοδώρου, Ηλία Βουλγαράκη, Νικόλαο Ματσούκα, Νικόλαο Νησιώτη, Παναγιώτη Νέλλα, Δημήτριο Τσάμη, Ιωάννη Φουντούλη, Ραούλ Φολλερώ, Ιωάννη Κακριδή, Οscar Cullmann, Φώτη Κόντογλου, Βασίλειο Στογιάννο, Στυλιανό Παπαδόπουλο, Αθανάσιο Παλιούρα, Απόστολο Βακαλόπουλο, Ευάγγελο Παπανούτσο, και τους Ιάκωβο Καμπανέλλη, Γιάννη Τσαρούχη, Κώστα Τσιρόπουλο, Γιώργο Ιωάννου, Κωνσταντίνο Καβάφη, Κωστή Παλαμά, Τέλλο Άγρα, Ναζίμ Χικμέτ, Αντώνη Σαμαράκη, Μέλπω Ζαρόκωστα, Γρηγόρη Ξενόπουλο, Ρένα Καρθαίου, Κωνσταντίνο Δεσποτόπουλο, Ν. Εγγονόπουλο, Κ. Σαρδελή, Γεώργιο Μέγα, Νικόλαο Πολίτη, Μπέρτολντ Μπρεχτ, Τάσο Λειβαδίτη, Γιάννη Ρίτσο, Ζαχαρία Παπαντωνίου, Άγγελο Τερζάκη, Νικηφόρο Βρεττάκο, Αδαμάντιο Κοραή, Νίκο Γκάτσο, Διονύσιο Σολωμό, Νίκο Καζαντζάκη, Γεώργιο Δροσίνη, Οδυσσέα Ελύτη, Μάνο Χατδιδάκι, Ι.Μ.Παναγιωτόπουλο, Β. ΡάΪχ, Γ. Οστρογκόρσκυ, Μαξ Βέμπερ, Νορμπέρτο Μπόμπιο, Στήβεν Ράνσιμαν, Ουμπέρτο ΄Εκο, Μ.Λ.Κίνγκ Σεργκέϊ Μπουλγάκωφ, Νικολάϊ Μπερντιάεφ, Ερνστ Γκόμπριτς, Πασκάλ Μπρυκνέρ, Έριχ Φρομ, Γεράσιμο Μαρκορά, Αριστοτέλη Βαλαωρίτη, Κώστα Βίρβο, Ζωή Κανάβα, Άγγελο Σικελιανό, Κώστα Βάρναλη, Νέλσον Μαντέλα, Μητέρα Τερέζα, Πηνελόπη Δέλτα, Νίκο Καρούζο, Άννα Φρανκ, Νίκο Γαβριήλ Πεντζίκη, Τάσο Αθανασιάδη, Ισίδωρο Ζουργό, Κώστα Μύρη, Αντουάν Ντε Σαιντ- Εξιπερί, Λέοντα Τολστόι, Φ, Ντοστογιέφσκι, Λεβ Ζιλλέ, Β, Γκεοργκίου, Χόρχε Λουις Μπόρχε, Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη, Ράντγιαρντ Κίπλινγκ, Δημήτρη Χριστοδούλου, Τ.Σ Έλιοτ κ.α. Από τα κείμενα αυτά και σε ποσοστό 65% ανήκουν σε συγγραφείς και διανοητές που το έργο τους είναι στραμμένο αποκλειστικά ή σε μεγάλο βαθμό στη μελέτη και παρουσίαση πτυχών της ορθόδοξης πίστης, διδασκαλίας, παράδοσης, στην ιστορία της Εκκλησίας και του ελληνικού έθνους κατά τους τελευταίους αιώνες.

Πέραν αυτών στους Φακέλους Μαθήματος έχουν συμπεριληφθεί 630συνολικά αποσπάσματα από την Αγία Γραφή (Παλαιά και Καινή Διαθήκη) σε δόκιμη και εγκεκριμένη από την Εκκλησία της Ελλάδος μετάφραση, καθώς και 167 πατερικά χωρία των Ι. Χρυσοστόμου, Γρηγορίου του Θεολόγου, Μ. Βασιλείου, Γρηγορίου Νύσσης, Νείλου Ασκητού, Ισαάκ του Σύρου, Νικολάου Καβάσιλα, Αγ. Ιωάννου του Σταυρού, Μακαρίου του Αιγυπτίου, Ιωάννου του Δαμασκηνού, Παλλαδίου, Αγίου Νεκταρίου, Ιουστίνου Φιλοσόφου & Μάρτυρος, Διονυσίου Αλεξανδρείας, Μαξίμου του Ομολογητού, Κλήμεντος Αλεξανδρείας, Ανδρέα Κρήτης, Αγίου Ιγνατίου Μπριαντσανίνωφ, Κοσμά του Αιτωλού, Εφραίμ του Σύρου, Σεραφείμ του Σάρωφ, Ευσεβίου Καισαρείας, Νικοδήμου Αγιορείτου, Ειρηναίου Λυών, Συνεσίου Κυρηνείας, Ιερού Αυγουστίνου κ.ά. 

 

 

Σε ειδική ψηφιακή εφαρμογή, η οποία λειτουργεί στον ιστότοπο των νέων ΠΣ στα Θρησκευτικά του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής (http://iep.edu.gr/el/anazitisi-sto-yliko-eikonon-mousikis) περιλαμβάνεται οργανωμένα και ταξινομημένα ανά βαθμίδα, τάξη και θεματική ενότητα, πλούσια συλλογή εικόνων, έργων ζωγραφικής, φωτογραφιών, βίντεο και αρχεία μουσικής με επιλεγμένους ύμνους από τον Ορθόδοξη μουσική Παράδοση της Εκκλησίας ανά την οικουμένη, καθώς και τραγούδια ως συμπληρωματικό υλικό υποστήριξης των μαθημάτων στο Δημοτικό και στο Γυμνάσιο. Συγκεκριμένα περιλαμβάνονται για χρήση και αξιοποίηση στην τάξη ή στην κατ' ιδίαν μελέτη 1057 ψηφιοποιημένα αρχεία εικαστικού περιεχομένου (592 για το Δημοτικό και 465 για το Γυμνάσιο). Επίσης περιλαμβάνονται 694 μουσικά αρχεία με συνοδευτικό υλικό οδηγιών για την αξιοποίησή τους στην τάξη καθώς και με τη συνοδεία ψηφιοποιημένου κειμένου των στίχων για εργασίες και δραστηριότητες (337 για το Δημοτικό και 357 για το Γυμνάσιο).

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ως προς την επίκληση αντισυνταγματικότητας και αντίθεσης προς τους νόμους επισημαίνεται ότι τα νέα ΠΣ στηρίζονται στο ίδιο θεσμικό πλαίσιο με τα προηγούμενα Προγράμματα Σπουδών (2003) και επί της ουσίας αναπλαισιώνουν απλώς την παιδαγωγική διαδικασία και τον σχεδιασμό της διδασκαλίας και μάθησης, υλοποιώντας πλήρως τους στόχους των προηγουμένων ΔΕΠΠΣ-ΑΠΣ του 2003. Με βάση τους σκοπούς και τους επιμέρους στόχους, με βάση τα βασικά θέματα και περιεχόμενα και τέλος με βάση τις προτεινόμενες δραστηριότητες των νέων ΠΣ στα Θρησκευτικά Δημοτικού, Γυμνασίου και Λυκείου από πουθενά δεν τεκμαίρεται ότι δεν είναι επαρκής ή πλήρης και σε ικανό αριθμό ωρών η ανάπτυξη της θρησκευτικής συνείδησης με βάση την Ορθόδοξη Παράδοση. Αντίθετα, τόσο σε ποσοτικό όσο και σε ποιοτικό επίπεδο η Ορθόδοξη Παράδοση αποτελεί τη βάση, την αφετηρία αλλά και το επίκεντρο και το συντριπτικά υπέρτερο τμήμα των νέων ΠΣ (Βλ. σχετικό Πίνακα). Επιπλέον, ουδεμία πολυθρησκευτική διάσταση δεν υφίσταται, παρά μόνο κριτικός διάλογος με τη θρησκευτική ετερότητα, όπου αυτό κρίνεται επιστημονικά και παιδαγωγικά αναγκαίο, όπως άλλωστε γινόταν και στα προηγούμενα Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών, και πάντως σε ένα βατό ψυχοπαιδαγωγικό επίπεδο για τις βαθμίδες του Δημοτικού και του Γυμνασίου.

Ορισμένες επικρίσεις κατά του νέου ΠΣ της υποχρεωτικής εκπαίδευσης (Δημοτικό & Γυμνάσιο), οι οποίες είδαν το φως της δημοσιότητας και ενσωματώθηκαν στις εν λόγω προσφυγές ενώπιον του ΣτΕ, αφορούσαν κυρίως στη συμπερίληψη θρησκειολογικών στοιχείων και αναφορών του. Οι επικριτές (οι προσφεύγοντες) είτε απομόνωσαν επιμέρους θρησκειολογικές αναφορές είτε συνέλεξαν όλα τα θρησκειολογικά στοιχεία του νέου ΠΣ και τα ενοποίησαν σκόπιμα για να (απο)δείξουν ότι το νέο Πρόγραμμα είναι σαφέστατα ή αμιγώς θρησκειολογικό. Οι όποιες αναφορές σε άλλες θρησκείες -όπου αυτό κρίνεται σκόπιμο- έγιναν στο ΠΣ της υποχρεωτικής εκπαίδευσης πάντοτε έπειτα από προηγηθείσα όχι απλώς επαρκή αλλά εκτενή παρουσίαση των Ορθόδοξων χριστιανικών θεμάτων κάθε ενότητας, σε ένα μικρό ποσοστό επί της συνολικής διαπραγματευόμενης ύλης κάθε Θεματικής Ενότητας. Αξίζει να επισημάνουμε ακόμη ότι οι θρησκειολογικές αναφορές στα βιβλία των Θρησκευτικών υπάρχουν ήδη από τη δεκαετία του ’60 στο Γυμνάσιο, ενώ στο Δημοτικό ήδη με τα ισχύοντα νέα βιβλία του 2003-2006. Συνεπώς, είναι παντελώς ανυπόστατη η κατηγορία ότι στο νέο ΠΣ της υποχρεωτικής εκπαίδευσης παραγνωρίζεται ή παραγκωνίζεται η Ορθόδοξη πίστη. Οι μαθητές δεν καλούνται να μελετήσουν σε βάθος άλλες θρησκείες αλλά απλώς να εντάξουν στο πεδίο των θρησκευτικών τους γνώσεων κάποια στοιχεία για τις θρησκείες αυτές, ενώ φυσικά στα θέματα του μαθήματος σε όλες τις τάξεις είναι κυρίαρχη η παρουσία της Ορθοδοξίας (πίστη-θεολογία-λατρεία-ζωή-τέχνη). Το νέο ΠΣ, όμως, δεν μπορούσε να μη λάβει σοβαρά υπόψη του, ότι στον σύγχρονο κόσμο οι μαθητές – ακόμη και των τάξεων του Δημοτικού- έχουν πολλές ευκαιρίες να πληροφορηθούν –συχνά με μη έγκυρο έως και επιζήμιο τρόπο– από πολλές πηγές (τηλεόραση-βιντεοπαιχνίδια-κινηματογράφος-διαδίκτυο), δεδομένα που αφορούν στην πίστη και στη λατρεία απω-ανατολικών κυρίως θρησκειών και των ποικίλων παραφυάδων τους, όπως εμφανίζονται στον δυτικό κόσμο. Επομένως, ένα σοβαρό σχολικό μάθημα Θρησκευτικών, που αισθάνεται τον «παλμό» των εξελίξεων στη σύγχρονη κοινωνία, δεν θα ήταν δυνατόν να αδιαφορήσει για τη σωστή και υπεύθυνη ενημέρωση των μικρών μαθητών με απώτερο στόχο την αποφυγή της παραπληροφόρησης και των συνεπαγόμενων κινδύνων. Η διαστρωμάτωση της ύλης σχετικά με την Ορθόδοξη διδασκαλία, με τις άλλες χριστιανικές ομολογίες και με τις λοιπές μεγάλες θρησκείες, είναι απολύτως σαφής και διακριτή τόσο μέσα στο ΠΣ της υποχρεωτικής εκπαίδευσης όσο και στο νέο ΠΣ του Λυκείου, όπου δικαιολογούνται με επάρκεια οι θεματικές επιλογές, οι οποίες πάντως κινούνται εντός του νομιμοποιητικού πλαισίου του ισχύοντος νόμου (Ν.1566).

Ο ίδιος ισχυρισμός περί εισαγωγής «μιας πανθρησκείας» είναι το ίδιο ανυπόστατος όσον αφορά και στο νέο ΠΣ στα Θρησκευτικά Λυκείου, καθώς στο Λύκειο δεν γίνεται συστηματική διδασκαλία συγκεκριμένων θρησκειών αλλά μόνο αναφορές όπου αυτό χρειάζεται, υπηρετώντας τον θρησκευτικό γραμματισμό των εφήβων μαθητών μέσω των εννοιών, οι οποίες υπάρχουν σε διαφορετικές θρησκείες και μάλιστα νοηματοδοτούνται στο πλαίσιό τους εντελώς διαφορετικά. Όπου γίνεται λόγος για άλλες θρησκείες, γίνεται πέρα και διακριτά από τον Χριστιανισμό και ο διδάσκων και οι μαθητές του μπορεί να επιλέξουν, αν και με ποιες θρησκείες είναι δυνατό να ασχοληθούν στο πλαίσιο των ειδικών στόχων κάθε τάξης και των συγκεκριμένων προσδοκώμενων μαθησιακών αποτελεσμάτων που οργανώνονται στο πλαίσιο του εννοιοκεντρικού πλέον σχεδιασμού του μαθήματος στο Λύκειο

Σε κάθε περίπτωση, το μάθημα των Θρησκευτικών οφείλει στο πλαίσιο λειτουργίας του να διαχειρίζεται τη γνωριμία με τις άλλες θρησκείες, να έχει άποψη για τη θρησκευτική ετερότητα και να εγκαινιάζει ή να ενθαρρύνει έναν ουσιαστικό διάλογο και μία κριτική προσέγγιση του θρησκευτικού φαινομένου εν γένει. Οι επικριτές αυτής της προσέγγισης αντιλαμβάνονται το ΜτΘ μάλλον ως κλειστό μάθημα που δεν χρειάζεται να διαλέγεται στον δημόσιο χώρο του σχολείου. Ωστόσο, οι θεολόγοι εκπαιδευτικοί δεν είναι απλώς οι μόνοι που έχουν διδαχθεί θέματα θρησκειολογίας στις πανεπιστημιακές τους σπουδές, αλλά και εκείνοι που καλούνται στις νέες συνθήκες των σύγχρονων πολυπολιτισμικών κοινωνιών και του ενεργού πολίτη του κόσμου να διαδραματίσουν ουσιαστικό ρόλο μετά λόγου γνώσεως προς την κατεύθυνση του αλληλοσεβασμού και της ειρηνικής συνύπαρξης με τη θρησκευτική ετερότητα. Άλλωστε, αρχές όπως η ανοικτότητα, η ανεκτικότητα, η νηφαλιότητα, η οικουμενικότητα, η αποδοχή και ο σεβασμός του άλλου, ο σεβασμός της θρησκευτικής ετερότητας και του διαφορετικού πολιτισμού, η ειρηνική συνύπαρξη, ο διάλογος, η ελευθερία κ.ά., αποτελούν όχι απλώς θεωρητικές συλλήψεις της χριστιανικής ή μη χριστιανικής διανόησης αλλά βιωματικές κατακτήσεις της Ορθόδοξης Παράδοσης κατά την μακραίωνα ιστορική της όδευση. Στο σημείο αυτό υπενθυμίζεται ότι και η Ιερά Σύνοδος της Ιεραρχίας της Εκκλησίας της Ελλάδος έχει εισηγηθεί σε πρόσφατη απόφασή της (9/3/2016) την ένταξη θρησκειολογικών στοιχείων στο ΜτΘ σε ποσοστό 20 % επί της ύλης κάθε τάξης. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ΠΟΣΟΣΤΑ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ

Περιεχόμενα με αμιγώς χριστιανικό ομολογιακό περιεχόμενο: 82,4% (με 10,1% διομολογιακές αναφορές)

Περιεχόμενα με θρησκειολογικό περιεχόμενο: 13,8%

Για τη διδασκαλία των βασικών αυτών 108 θεμάτων ο προτεινόμενος χρόνος αναλογεί ως εξής: Επί 114 διώρων και στις 4 τάξεις αυτά που είναι αναγκαία για τη διδασκαλία του παραπάνω ποσοστού για την Ορθόδοξη πίστη και παράδοση (δηλ. του 72,3%) φθάνουν στα 86 δίωρα δηλαδή ποσοστό 75,5%. Για το υπόλοιπο των βασικών θεμάτων δηλαδή του 27,7% αρκεί το υπόλοιπο των διώρων δηλαδή ποσοστό 24,5%

ΠΟΣΟΣΤΑ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Περιεχόμενα με αμιγώς χριστιανικό ομολογιακό περιεχόμενο: 74,2% (με 19,5 διομολογιακές αναφορές)

Περιεχόμενα με θρησκειολογικό περιεχόμενο: 25,8%

Για τη διδασκαλία αυτών των βασικών θεμάτων διατίθενται συνολικά 67 δίωρα. Εξ αυτών απαραίτητα για τη διδασκαλία του 55% της ύλης (Ορθοδοξία) είναι τα 42 δηλαδή ποσοστό 62,6%, ενώ για το υπόλοιπο 45% της ύλης αρκεί το υπόλοιπο του διατιθέμενου χρόνου, δηλ. 37,4% (25 δίωρα)

***

Συνολικά για το δημοτικό και το γυμνάσιο επί 170 βασικών θεμάτων τα αφορώντα στην Ορθοδοξία είναι 104 (δηλαδή ποσοστό 64,4%) ενώ ο απαραίτητος χρόνος από τον διατιθέμενο για την παρουσίασή τους επί 181 συνολικά διώρων φθάνει στα 128 δίωρα δηλαδή ποσοστό 70,7%. Εάν βέβαια συνυπολογίσουμε και τα δεδομένα που αφορούν στις άλλες χριστιανικές ομολογίες τότε τα αντίστοιχα κατά περίπτωση ποσοστά φθάνουν για μεν τα βασικά θέματα (τα αφορώντα συνολικά στον Χριστιανισμό) φθάνουν στα 79 (ποσοστό 73.1%) για δε τα δίωρα διδασκαλίας στα 140 (ποσοστό 77,3%)

Επισημαίνεται, ξανά, ότι το ΠΣ στα Θρησκευτικά Δημοτικού-Γυμνασίου, το οποίο είναι Πρόγραμμα Διαδικασίας, σε όλες τις Θεματικές Ενότητες, τόσο στα Βασικά Θέματα όσο και στις Ενδεικτικές Διδακτικές Δραστηριότητες, παραθέτει επιπλέον διδακτικές προτάσεις, δίνοντας στον εκπαιδευτικό τη δυνατότητα να επιλέξει, ανάλογα με τις μαθησιακές ανάγκες της τάξης του. Επομένως, τα ανωτέρω ποσοτικά στοιχεία αφορούν στο κείμενο του ΠΣ, το οποίο χρησιμοποιείται ως εργαλείο του εκπαιδευτικού κατά τον σχεδιασμό και την οργάνωση της διδασκαλίας του, δεν αντιστοιχούν στον διαθέσιμο ή στον πραγματικό διδακτικό χρόνο και είναι προφανές ότι δύνανται να διαφοροποιηθούν κατά τη διδασκαλία, ανάλογα με τις πραγματικές ανάγκες κάθε συγκεκριμένης τάξης.