ΕΙΣΑΓΩΓΗ

«Παγκόσμια Ημέρα κατά του Ρατσισμού» στο Γυμνάσιο Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης Ανατολικής Θεσσαλονίκης, στο οποίο σχεδόν το 100% των μαθητών είναι αλλοδαποί και παλιννοστούντες.
Τι να πει κάποιος σ? αυτούς τους μαθητές για το ρατσισμό, όταν ο ίδιος δεν τον έχει βιώσει σχεδόν ποτέ του; Να μιλήσει θεωρητικά για το «τι πρέπει» και το «τι δεν πρέπει»;
 Μαζί με τη φιλόλογο κ. Βίκη Παπαθανασίου σκεφτήκαμε ν? αφήσουμε τα ίδια τα παιδιά να μιλήσουν για το θέμα? όχι βέβαια συλλέγοντας πληροφορίες από βιβλία, εγκυκλοπαίδειες ή από το διαδίκτυο, αλλά καταγράφοντας τα βιώματά τους.
 Έτσι, λοιπόν, στη διδακτική ώρα του μαθήματος των Θρησκευτικών έδωσα στους μαθητές της Γ1΄ γυμνασίου (τμήμα «Προχωρημένων» στην ελληνική γλώσσα) τέσσερις ερωτήσεις, με τη βοήθεια των οποίων θα έγραφαν ένα δικό τους σύντομο ?όπως πάντα το προτιμούν- κείμενο μέσα στην τάξη. Διευκρινίστηκε ότι τα κείμενα θα είναι ανώνυμα, ώστε ο καθένας να μπορεί να γράψει ελεύθερα και χωρίς οποιοδήποτε «φόβο» τις απόψεις του, οι οποίες μπορεί να αφορούν και καθηγητές.
Ας σημειωθεί ότι οι χώρες καταγωγής των μαθητών είναι η Αλβανία, η Γεωργία, η Ρωσία και το Καζακστάν, και, ως προς το θρήσκευμα, στο σύνολό τους είναι χριστιανοί ορθόδοξοι.

 Οι ερωτήσεις είχαν ως εξής:

1. Πότε ήρθατε στην Ελλάδα;
2. Πώς σας αντιμετώπισαν στην καθημερινή ζωή και στο σχολείο;
3. Σήμερα, μετά από τόσα χρόνια που είστε εδώ, πώς σας αντιμετωπίζουν έξω και μέσα στο σχολείο (συμπεριλαμβανομένων και των καθηγητών σας);
4. Εσείς πώς βλέπετε τα «ξένα» παιδιά στο σχολείο  μας;

Οι μαθητές ?προς έκπληξή μου- ανταποκρίθηκαν αμέσως και άρχισαν να γράφουν με πολλή προθυμία και ησυχία!
Για να μην προκαταλάβω τον αναγνώστη, παραθέτω πρώτα σχεδόν αυτούσια τα κείμενα όλων των μαθητών, και στη συνέχεια θα επιχειρήσω να καταγράψω κάποιες δικές μου διαπιστώσεις, εντυπώσεις και σκέψεις. Διορθώσεις έγιναν μόνο στην ορθογραφία, στη στίξη και ελάχιστες φορές στη σύνταξη, όπου χρειαζόταν για την κατανόηση των γραφομένων. Η έκφραση και το ύφος αφέθηκαν στην αρχική τους μορφή.

ΚΕΙΜΕΝΑ των ΜΑΘΗΤΩΝ

[Η σειρά των κειμένων είναι τυχαία. Σε κάθε μαθητή αποδόθηκε ένας αύξων αριθμός, για ευκολότερη αναφορά στα κείμενα κατά το σχολιασμό.]

ΜΑΘΗΤΗΣ 1

1.  Στην Ελλάδα ήρθα το 2003.
2. Όταν ήρθα στην Ελλάδα οι άνθρωποι έξω με κοιτούσαν αλλιώς. Δεν ήξερα να μιλάω. Δεν μπορούσα να πάω να κάνω ψώνια, μέχρι που πήγα στο Δημοτικό. Εκεί δεν μπορούσα να συνεννοηθώ με τους δασκάλους και τα παιδιά. Ευτυχώς που είχα παιδιά από τη χώρα μου και τους τα έλεγα στα αλβανικά και μου έλεγαν και αυτοί τι λένε οι  καθηγητές. Ευτυχώς που ήταν μια καθηγήτρια που με έμαθε τα ελληνικά κι αυτή τη στιγμή μπορώ να μιλάω με όλους τους ανθρώπους στην Ελλάδα.
3. Στη σημερινή ζωή μπορώ να συνεννοηθώ με τους ανθρώπους έξω και στο σχολείο με τους καθηγητές και τα παιδιά. Είμαι πολύ χαρούμενος που ξέρω και εγώ ελληνικά και μπορώ να μιλήσω  με τους Έλληνες.
4. Τα ξένα παιδιά τα βλέπω μια χαρά. Κάνω παρέα με ξένα  παιδιά και θα προσπαθήσω να τους βοηθήσω να μάθουν ελληνικά, γιατί ξέρω πώς νιώθουν αυτοί, όταν δεν ξέρουν να μιλάνε. Ξέρω πώς νιώθουν, επειδή ήμουν και εγώ στη θέση τους?

ΜΑΘΗΤΡΙΑ 2

Στην Ελλάδα ήρθα πριν από 8-9 χρόνια περίπου, δηλαδή το 2001. Ήρθα  μαζί με τον αδελφό μου, που μας έφερε ο πατέρας, ενώ η μητέρα ήταν εδώ στην Ελλάδα και μας περίμενε. Τότε ήμουνα 9 χρονών. Δεν ήξερα καθόλου να μιλάω. Παρόλ? αυτά οι γονείς μου με πήγαν στο Δημοτικό. Δεν ήξερα κανέναν ούτε μπορούσα να συνεννοηθώ με κανέναν. Γι? αυτό ένιωθα πολύ άσχημα. Δεν ήθελα να πηγαίνω σχολείο, γιατί οι συμμαθητές μου με κοιτούσαν παράξενα. Με ξεχώριζαν στην τάξη, επειδή ήμουν ξένη και δεν ήξερα τη γλώσσα τους. Καμιά φορά εγώ και ο αδελφός  μου που δεν θέλαμε να πάμε σχολείο περιμέναμε τους γονείς μας πότε θα πήγαιναν στις δουλειές τους, για να πάμε εμείς στο σπίτι. Θυμάμαι, πολλές φορές μας κορόιδευαν και εγώ, επειδή δεν μπορούσα να μιλήσω, καθόμουν κρυφά και έκλαιγα. Ένιωθα πολύ άσχημα. Όταν μεγάλωσα, έμαθα να μιλάω, να γράφω και να συμπεριφέρομαι όπως πρέπει. Όλοι άλλαξαν απέναντί μου. Άρχισαν να έρχονται πιο κοντά και να γίνονται φίλοι μου. Με το όταν μαθαίνει κάποιος ότι είμαι από τη Γεωργία με κοιτάνε στραβά, επειδή θεωρούν ότι όλοι οι Γεωργιανοί είμαστε ίδιοι, κλέφτες, ψεύτες, και δεν ξέρω τι άλλο. Όμως, αυτό δεν είναι έτσι. Παντού υπάρχουν και καλοί και κακοί, οπότε δεν είναι σωστό να σκέφτονται έτσι.
Σήμερα δεν θεωρώ ότι με κοιτάζουν στραβά. Σπάνια νιώθω πια κάτι τέτοιο και αυτό από τους ηλικιωμένους ανθρώπους. Στο σχολείο που πάω δε θεωρώ ότι κάποιος καθηγητής είναι ρατσιστής, γιατί πολύ απλά, αν ήταν έτσι, δεν θα ήταν στο σχολείο αυτό. Αλλά πάλι, μερικές φορές νιώθω ότι κάποιοι καθηγητές εμάς τους Γεωργιανούς μας ξεχωρίζουν. Σε αυτό μπορεί να φταίει το ότι εμείς οι ίδιοι δίνουμε αφορμή γι? αυτό. Κάποιες φορές τυχαίνει να κοιτάω στραβά κάποιο παιδί από άλλη χώρα, αλλά αμέσως συνειδητοποιώ ότι είναι λάθος. Δεν πρέπει να περάσουν αυτά τα παιδιά αυτά που πέρασα εγώ, όταν είχα πρωτοέρθει στην Ελλάδα. Έχω συνηθίσει εδώ και μάλλον θα συνεχίσω τη ζωή μου εδώ. Ο ρατσισμός δεν θα πάψει ποτέ να υπάρχει. Το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι υπομονή και να μην κάνουμε σε άλλους αυτά που έκαναν άλλοι άνθρωποι σε εμάς.

ΜΑΘΗΤΡΙΑ 3

Ήρθα το 2002 και ήμουν 8 ετών.
 Στο σχολείο δε με συμπαθούσε κανείς, γιατί δε με γνώριζαν και έλεγαν: «Είναι από τη Γεωργία και δεν ξέρει ελληνικά». Αλλά, όταν στην τάξη λέγαμε τα έθιμα που έχουμε, άρχισαν να με συμπαθούν περισσότερο και τώρα είμαστε φίλοι.
 Σήμερα στο σχολείο που πάω όλα τα παιδιά κατάγονται από διαφορετικές χώρες και είμαστε καλά μεταξύ μας, αλλά μερικοί καθηγητές δε σέβονται τη χώρα σου και αν κάποιος κάνει κάτι, λένε αμέσως π.χ. «Γεωργιανός». Αυτό δεν είναι καθόλου όμορφο, γιατί  μπορεί να μη φταίει καθόλου?
 Εγώ έχω πολλούς φίλους και συμμαθητές από τη Β΄ δημοτικού και δεν έχω ούτε τώρα πρόβλημα και είμαστε φίλοι και σε αυτό το σχολείο.
 Χαίρομαι πολύ που δεν είμαι ρατσίστρια σε αυτό το θέμα και δεν έχω κανένα πρόβλημα με άλλες εθνικότητες.
 Θέλω να πω στα παιδιά που δεν μπορούν να έχουν σχέση με παιδιά που κατάγονται από άλλες εθνικότητες ότι δεν έχει σημασία από πού κατάγεσαι αλλά η καρδιά και τι ψυχή έχεις. Είμαστε όλοι άνθρωποι και πρέπει να είμαστε καλά μεταξύ μας. Δεν έχει σημασία από πού καταγόμαστε.

ΜΑΘΗΤΗΣ 4

 Ήρθα στην Ελλάδα πριν 4 χρόνια και απ? την πρώτη μέρα οι άνθρωποι συνέχεια με κοιτούσαν, ενώ εγώ σκεφτόμουν «γιατί με κοιτάνε έτσι; Δεν έχουν δει ένα 13χρονο παιδί;». Στο σχολείο τα παιδιά από την αρχή δεν μου μιλούσαν. Όμως, όταν πέρασε λίγος καιρός και έμαθα ελληνικά, άρχισα να μιλάω με τα παιδιά κι έτσι γίναμε φίλοι.
 Σήμερα και στο σχολείο και έξω από το σχολείο μου συμπεριφέρονται κανονικά. Δεν με βλέπουν σαν έναν ξένο. Τα παιδιά του σχολείου μου τα συμπαθώ πολύ, γιατί κι εγώ έχω περάσει από αυτά που περνάνε κι αυτοί.
 Μερικούς καθηγητές απ? το σχολείο μου δεν τους συμπαθώ. Έχουμε έναν καθηγητή, ο οποίος χωρίς λόγο σ? εμένα και σε άλλα δύο παιδιά απ? την τάξη μου έκανε χειρονομίες. Μια άλλη καθηγήτρια ακόμα και τώρα στην τάξη με φωνάζει «γαϊδούρι», «ζώο», «μαστουρωμένο». Αυτούς τους καθηγητές δεν τους συμπαθώ.

ΜΑΘΗΤΗΣ 5

 Ήρθα στην Ελλάδα πριν από 8 χρόνια. Τότε ήμουν πολύ μικρός και δεν καταλάβαινα πραγματικά την έννοια της μετανάστευσης. Πήγα σε δημοτικό σχολείο και με έβαλαν στην Γ΄ δημοτικού.
 Σιγά σιγά έμαθα τη γλώσσα και συνήθισα με τα παιδιά. Στην τάξη μου οι περισσότεροι ήταν Έλληνες. Κανένας από αυτούς δεν με αντιμετώπισε ως ξένο παιδί, αλλά όλοι μου φέρονταν φιλικά και με σεβασμό.
 Μετά από 2 χρόνια αναγκάστηκα να αλλάξω σχολείο, γιατί το νέο μας σπίτι ήταν πολύ μακριά από το [παλιό μου] σχολείο. Όταν πήγα στο νέο μου σχολείο και μπήκα στην τάξη, η καθηγήτρια διάβασε το επίθετό μου και τα παιδιά άρχισαν να γελούν. Εκείνη τη στιγμή ένιωσα άβολα και ήθελα να δακρύσω. Όλοι γελούσαν μαζί μου. Άλλες φορές μερικά παιδιά έλεγαν μεταξύ τους: «Τι θέλουν αυτοί στη χώρα μας; Δεν έχουν σπίτι; Τι ήρθαν να κάνουν στη χώρα μας και μας κλέβουν;». Τα άκουγα όλα αυτά από παιδιά πέμπτης και έκτης δημοτικού και πολλές φορές έλεγα στη μητέρα μου πως δεν ήθελα να ξαναπάω σχολείο.
 Με τους καθηγητές δεν είχα ποτέ πρόβλημα. Μόνο μια φορά ένας καθηγητής της Ιστορίας μας αποκάλεσε «κλέφτες» και «αλήτες», επειδή κάναμε φασαρία με άλλους τρεις συμμαθητές μου, που ήταν κι εκείνοι ξένοι.
 Έξω στο δρόμο οι νέοι άνθρωποι μας φέρονταν φιλικά, αλλά οι ηλικιωμένοι μας κοιτούσαν λες και ήμασταν έτοιμοι να τους αρπάξουμε την τσάντα ή να τους σκοτώσουμε.
 Σήμερα, μετά από  8 ολόκληρα χρόνια, βλέπω πως ο ρατσισμός επικρατεί, αλλά όχι όμως στο ίδιο επίπεδο όπως πριν. Έχω φίλους από πολλές χώρες και με όλους είμαι πολύ φιλικά. Τους νιώθω σαν φίλους και αδέλφια μου.
 Δεν ξέρω αν ποτέ στον κόσμο θα εξαφανιστεί ο ρατσισμός, αλλά τον τρόπο με τον οποίο με αντιμετώπισαν μερικοί άνθρωποι δε θα τον ξεχάσω. Αλλά ούτε εγώ δεν θα κάνω κάτι τέτοιο σε άλλους.

ΜΑΘΗΤΗΣ 6

 Στην Ελλάδα ήρθα το 2000. Με αντιμετώπισαν στην αρχή ρατσιστικά, επειδή ήμουν ξένος. Π.χ. μια μέρα που έπαιζα μπάλα σε ένα πάρκο, επειδή δεν ήξερα ελληνικά, με κορόιδευαν και δεν με ήθελαν στην παρέα τους, γιατί νόμιζαν ότι είναι αυτοί ανώτεροι από μένα αλλά και ξεχωριστοί. Και όταν πρωτοπήγα στο σχολείο, τα περισσότερα παιδιά δεν μου έκαναν παρέα και έλεγαν, επειδή αυτός είναι ξένος, δεν είναι σαν κι εμάς. Και με έβριζαν κι εγώ μερικά πράγματα τα καταλάβαινα, αλλά δεν έδινα σημασία, γιατί ήξερα ότι έκαναν λάθος. Και δεν έφταιγαν τα παιδιά αλλά οι γονείς που τους μάθαιναν αυτά τα πράγματα: να αποφεύγουν τα ξένα παιδιά.
 Σήμερα τα πράγματα έχουν αλλάξει πολύ. Κανένας δεν με αποφεύγει. Και έχω πολλούς φίλους. Και δεν είναι ρατσιστές. Και δέχονται τον άλλο όπως και να είναι. Κι εγώ τα ξένα παιδιά δεν τα αντιμετωπίζω με ρατσισμό, γιατί κατάλαβα ότι δεν είναι ωραίο να σου φέρονται ρατσιστικά. Γι? αυτό και τους κάνω φίλους, για να μπορούν να προσαρμοστούν για να κάνουν και αυτοί το ίδιο μετά από καιρό.
 Και οι καθηγητές δεν με έχουν αντιμετωπίσει ρατσιστικά και δεν έχω κανένα πρόβλημα μαζί τους. Μπορεί να υπήρχαν συγκρούσεις μεταξύ μας, αλλά πάλι γινόμαστε φίλοι.

ΜΑΘΗΤΗΣ 7

 Δεν μπορώ να απαντήσω στις ερωτήσεις, επειδή μου δημιουργούν άσχημες αναμνήσεις.

ΜΑΘΗΤΗΣ 8

 Ήρθα στην Ελλάδα πριν 8 χρόνια και τώρα είμαι 16 χρόνων, δηλαδή ήρθα όταν ήμουν 8 χρόνων.
 Όταν ήρθα στην Ελλάδα, δεν ήξερα την ελληνική γλώσσα και για να τη μάθω, έπρεπε να γραφώ σ? ένα ελληνικό σχολείο. Όμως στο σχολείο που πήγα κάποια παιδιά ήταν ρατσιστές και με κορόιδευαν και μου έλεγαν κακά πράγματα για τη χώρα μου και μετά τσακωνόμουν με τα παιδιά αυτά.
 Σήμερα όμως έχουν αλλάξει τα πράγματα, γιατί πάω σ? ένα σχολείο που τα παιδιά είναι από άλλες χώρες και σ? αυτό το σχολείο δεν έχουμε ρατσιστές και περνώ πολύ καλά τώρα μαζί με αυτούς.
 Εγώ τα ξένα παιδιά τα βλέπω όπως όλους τους ανθρώπους. Για μένα δεν έχει σημασία από ποια χώρα είναι. Για μένα σημασία έχει αν είναι καλά παιδιά και να έχουν καλή καρδιά.

 
ΜΑΘΗΤΗΣ 9

 Στην Ελλάδα ήρθα το 2004. Όταν πήγα στο σχολείο, Α΄ γυμνασίου, αισθάνθηκα χάλια, γιατί δε γνώριζα κανένα. Οι καθηγητές μου συμπεριφέρθηκαν έτσι κι έτσι. Ένας καθηγητής δεν μου έδωσε σημασία.
Σήμερα δεν έχω πρόβλημα με τους Έλληνες ούτε στο σχολείο. Τα ξένα παιδιά δεν με ενδιαφέρουν.

*******************

ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ - ΕΝΤΥΠΩΣΕΙΣ ? ΣΚΕΨΕΙΣ

 Μετά από την ανάγνωση των κειμένων ένιωσα την ανάγκη να μοιραστώ με τους συναδέλφους του σχολείου αλλά και με κάθε εκπαιδευτικό και, γενικότερα, με κάθε Έλληνα,  αφενός μεν τη συγκίνησή μου, αφετέρου δε κάποιες διαπιστώσεις, εντυπώσεις ή σκέψεις που μου προκάλεσαν.
 Καταρχήν, θα ήθελα να ομολογήσω τη συγκίνησή μου. Οι μαθητές μας, τα παιδιά μας ?όπως συνηθίζουμε εμείς οι εκπαιδευτικοί να αποκαλούμε τους μαθητές μας- άνοιξαν τις καρδιές τους και, όπως ήταν φυσικό, βγήκε από μέσα τους η ομορφιά της ειλικρίνειας, του αυθορμητισμού και της γνησιότητας που έχουν? ομορφιά, που εμείς οι «μεγάλοι», οι «καθηγητές», δυστυχώς, λησμονούμε πολλές φορές, ιδιαίτερα όταν μπαίνουμε στην αίθουσα, για να «μεταδώσουμε τις ?αδιαμφισβήτητες? γνώσεις μας», με μόνη και σχεδόν μόνιμη διάθεση να μιλήσουμε και όχι να ακούσουμε!!!
 Με πολύ λίγα λόγια και λιτά τα παιδιά κατέγραψαν την πορεία τους από την ώρα που σε τρυφερή ηλικία πάτησαν το πόδι τους στη χώρα μας μέχρι σήμερα. Πορεία που άφησε ανεξίτηλα τα σημάδια της πάνω τους, αλλά και τους δίδαξε, τους ωρίμασε.
 Διαβάζοντας τα κείμενα των μαθητών διαπιστώνουμε ότι όλοι ανεξαιρέτως βίωσαν κάποια μορφή ρατσισμού, άλλα σε μεγαλύτερο βαθμό κι άλλα σε μικρότερο.
Αρχικά, το κύριο πρόβλημα όλων αποτέλεσε η γλώσσα και η αδυναμία, στην αρχή, ή η δυσκολία, αργότερα, να επικοινωνήσουν.
 Στη συνέχεια, κάποιοι λαθεμένοι ή ρατσιστικοί  χειρισμοί εκπαιδευτικών, μαζί με την κοροϊδία, απαξίωση και περιφρόνηση των συνομηλίκων τους έδωσαν το στίγμα του ρατσισμού. Πολλοί μαθητές επεξέτειναν τη ρατσιστική συμπεριφορά από το σχολικό περιβάλλον στο γενικότερο κοινωνικό σύνολο. Πιο συγκεκριμένα, η «Μαθήτρια 2» και ο «Μαθητής 5» αντιδιαστέλλουν τη φιλική συμπεριφορά των νέων ανθρώπων από τη συμπεριφορά των ηλικιωμένων, οι οποίοι με μη λεκτική συμπεριφορά εξέφρασαν το αίσθημα της ανασφάλειας και της καχυποψίας τους απέναντι στον «ξένο», έστω κι αν αυτός ήταν παιδί.
 Από κάποιους μαθητές [ή μαθήτρια] γίνεται απόπειρα δικαιολόγησης της ρατσιστικής συμπεριφοράς που εισέπραξαν. Από το «Μαθητή 6» η ρατσιστική συμπεριφορά των συνομηλίκων του αποδίδεται στους γονείς τους: «Και δεν έφταιγαν τα παιδιά αλλά οι γονείς που τους μάθαιναν αυτά τα πράγματα: να αποφεύγουν τα ξένα παιδιά». Η ευθύνη για τη συμπεριφορά των καθηγητών επιρρίπτεται από τη «Μαθήτρια 2» στα ίδια τα παιδιά: «?μπορεί να φταίει το ότι εμείς οι ίδιοι δίνουμε αφορμή γι? αυτό». Με άλλα λόγια, επιχειρείται και αυτοκριτική.
 Αξιοσημείωτο είναι ότι όλοι οι μαθητές (αν και το δείγμα είναι πολύ μικρό) έχουν ξεπεράσει σήμερα τη δυσάρεστη συμπεριφορά των Ελλήνων απέναντί τους και έχουν προσαρμοστεί τόσο κυρίως μέσα στο σχολικό περιβάλλον όσο και έξω από αυτό. Το σχολικό περιβάλλον τους βοήθησε στο βαθμό που μέσα σ? αυτό βρήκαν και άλλους συνομηλίκους τους από τη δική τους χώρα καταγωγής. Ιδιαίτερα ο «Μαθητής 8», αναφερόμενος στο Γυμνάσιο Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης, όπου φοιτά σήμερα, λέει: «?Σήμερα όμως έχουν αλλάξει τα πράγματα, γιατί πάω σ? ένα σχολείο που τα παιδιά είναι από άλλες χώρες και σ? αυτό το σχολείο δεν έχουμε ρατσιστές και περνώ πολύ καλά τώρα μαζί με αυτούς». Ενώ για τους καθηγητές του ίδιου σχολείου η «Μαθήτρια 2» αναφέρει: «Στο σχολείο που πάω δε θεωρώ ότι κάποιος καθηγητής είναι ρατσιστής, γιατί πολύ απλά, αν ήταν έτσι, δεν θα ήταν στο σχολείο αυτό».
 Μεγάλη εντύπωση, συγκίνηση αλλά και βαθύ προβληματισμό μου δημιούργησε η μοναδική φράση του «Μαθητή 7», ο οποίος αρνούνταν επίμονα να γράψει κάτι, οτιδήποτε. Στην αρχή νόμιζα ότι επρόκειτο για φυγοπονία. Ήξερα όμως ότι ο συγκεκριμένος μαθητής δεν είναι φυγόπονος? κάθε άλλο? είναι πάντα πρόθυμος. Ανασκαλεύοντας διακριτικά τις σκέψεις του μου ομολόγησε αυτό που τελικά έγραψε.
 Κοινό συμπέρασμα των περισσότερων μαθητών είναι ότι ο ρατσισμός είναι αρνητική συμπεριφορά που πληγώνει τους αποδέκτες του. Εντούτοις, είναι εντυπωσιακό ότι όλοι οι μαθητές (εκτός από το «Μαθητή 9») βεβαιώνουν ότι παρά τα μελανά σημάδια που τους άφησε ο ρατσισμός, αποτέλεσε, κατά κάποιο τρόπο, το έναυσμα για αυτούς που τον βίωσαν να μην τον αναπαραγάγουν στις σχέσεις του με άλλους ξένους. Θεωρώ ότι είναι ιδιαίτερα συγκινητικές οι τελευταίες γραμμές των κειμένων τους, στις οποίες με κατηγορηματικό τρόπο διαβεβαιώνουν ουσιαστικά ότι δε θα συμπεριφερθούν στα «ξένα» παιδιά όπως οι άλλοι  συμπεριφέρθηκαν σ? αυτούς.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

 «Για μένα δεν έχει σημασία από ποια χώρα είναι [τα «ξένα» παιδιά]. Για μένα σημασία έχει αν είναι καλά παιδιά και να έχουν καλή καρδιά», λέει ο «Μαθητής 8» και μας διδάσκει..., εμάς που κληθήκαμε να μιλήσουμε κατά του ρατσισμού.  Τελικά, κάποιες φορές είναι καλύτερο να ακούς παρά να μιλάς. Ας λάβουμε το μήνυμα από τους ίδιους τους παθόντες και με τη συνδρομή της ενσυναίσθησης ας αναλογιστούμε όλοι μας τα τραύματα που δημιουργήσαμε -άλλοι λίγο, άλλοι πολύ- στις παιδικές ψυχές τους και ας αναθεωρήσουμε σκέψη, λόγια και πράξη.
Τέλος, ας θυμηθούμε τα σχετικά λόγια του Χριστού:
«?ξένος ?μην, κα? συνηγάγετέ με?» (Κατά Ματθαίον, κεφ. 25, στ. 35).

Καλλιρρόη Ακανθοπούλου
θεολόγος, δρ Θ